Με αφορμή το πρόσφατο συμβάν -σημείο των ημερών μας- με το πλοίο “Sea Watch 3” που μετέφερε 40 παράτυπους μετανάστες και την συλληφθείσα Carola Rackete, γερμανίδα ακτιβίστρια, κυβερνήτη του που το ελλιμένησε -αψηφώντας την ρητή απαγόρευση των ιταλικών λιμενικών αρχών- στο λιμάνι της νήσου Λαμπεντούζα (Lampendusa), γράφω το επισυναπτόμενο άρθρο με θεματική τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής & Ακτοφυλακής/FRONTEX . Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής / FRONTEX
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Μία από τις παραμέτρους της πολυσχιδούς κρίσης που πλήττει πάνω από μία δεκαετία χώρες του ευρωπαϊκού νότου/«CrisisandChangesinSouthernEurope»(κυρίως Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, κ.α) είναι αυτό της μαζικής παράτυπης μετανάστευσης καθώς και των αθρόων προσφυγικών ροών.
Θεώρησα έτσι σκόπιμο να το προσεγγίσω μέσα από μια συνοπτική παράθεση πληροφοριών για τον Φορέα εκείνο που κλήθηκε τόσο ως «ομάδα κρούσης» όσο και ως «ομάδα υποστήριξης» να «σηκώσει» μεγάλο μερίδιο από το «βάρος» διαχείρισης της προαναφερόμενης «μετακίνησης ψυχών» που μετουσιώθηκε σε σύγχρονη ανθρωπιστική κρίση! Τούτος ο Φορέας δεν είναι άλλος από τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (European Border and Coast Guard Agency / FRONTEX).
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο FRONTEX είναι Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με έδρα την Βαρσοβία Πολωνίας. Σκοπό έχει να συνδράμει τόσο τα κράτη-μέλη της Ε.Ε όσο και τα λοιπά κράτη του χώρου Σένγκεν (Schengen), στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων τους. Επίσης συμβάλλει στην εναρμόνιση των συνοριακών ελέγχων σε ολόκληρη την Ε.Ε. Ο οργανισμός αυτός διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ των τελωνειακών, αστυνομικών και λιμενικών αρχών όλων των χωρών της Ε.Ε παρέχοντας τεχνογνωσία και εμπειρογνωμοσύνη! (1)
Στο σημείο αυτό κρίνεται επιβεβλημένο να διευκρινιστεί ότι όταν δημιουργήθηκε αρχές της δεκαετίας του ’90 η ανάγκη καταπολέμησης της ελεύθερης διάβασης των εσωτερικών συνόρων της Ε.Ε από εγκληματίες, την ανάγκη αυτή κλήθηκε να ικανοποιήσει μια κοινή τράπεζα πληροφοριών, η οποία θα παρείχε αξιόπιστες (έγκυρες) και γρήγορες (έγκαιρες) πληροφορίες στις αρμόδιες Αρχές επιβολής του νόμου σχετικά με εγκληματίες, οι οποίοι θα προσπαθούσαν να βρουν καταφύγιο σε άλλο κράτος μέλος από αυτό στο οποίο είχαν αναπτύξει την έκνομη δραστηριότητά τους. Αυτή η κοινή τράπεζα πληροφοριών είναι το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν που τέθηκε σε ισχύ το 1995.
Σήμερα δεν είναι όλες οι χώρες που συμμετέχουν στη συνεργασία Σένγκεν μέλη του χώρου Σένγκεν, είτε διότι δεν επιθυμούν την κατάργηση των ελέγχων στα σύνορα με τις υπόλοιπες χώρες του χώρου αυτού, είτε διότι δεν πληρούν ακόμα τα απαιτούμενα κριτήρια. Σήμερα, η ζώνη Σένγκεν περιλαμβάνει συνολικά 26 χώρες από τις οποίες τα περισσότερα κράτη-μέλη της Ε.Ε, εκτός από την Ιρλανδία και τη Βρετανία, οι οποίες διατηρούν δικαιώματα εξαίρεσης, και τη Βουλγαρία, την Κροατία, την Κύπρο και την Ρουμανία, που είναι υποχρεωμένες να ενταχθούν σε αυτή. Παρά το γεγονός ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία, πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια αλλά και τις επανειλημμένες εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, οι δύο χώρες δεν έχουν συμπεριληφθεί στη ζώνη Σένγκεν, καθώς τα εθνικά κοινοβούλια της Ε.Ε πρέπει να δώσουν ομόφωνα έγκριση για διεύρυνση της ζώνης ελεύθερης κυκλοφορίας. Η διαδικασία για την ένταξη της Κροατίας, συνεχίζεται ενώ η Κύπρος αντιμετωπίζει προσωρινά κολλήματα στη διαδικασία. Επίσης, μέλη της ζώνης Σένγκεν είναι και χώρες εκτός Ε.Ε, όπως η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ελβετία και το Λιχτενστάϊν.
ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ FRONTEX
O FRONTEX, προωθεί, συντονίζει και αναπτύσει τη διαχείριση των ευρωπαϊκών συνόρων σύμφωνα με τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε (ΧΘΔΕΕ) και τη έννοια της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Συνόρων.
Ωστόσο και στο σημείο αυτό κρίνεται επιβεβλημένο να διευκρινιστεί ότιο ΧΘΔΕΕ, υπογράφηκε στο πλαίσιο της Ε.Ε με τη Συνθήκη της Νίκαιας (2000-2001).
Ο ΧΘΔΕΕ εδραιώνει σ’ ένα ενιαίο κείμενο θεμελιώδη δικαιώματα που ισχύουν σε επίπεδο Ε.Ε. Καθορίζει αρχές δεοντολογίας και δικαιώματα για τους πολίτες και τους κατοίκους της Ε.Ε. σχετικά με έξι αρχές: α) την αξιοπρέπεια, β) τις ελευθερίες, γ) την ισότητα, δ) την αλληλεγγύη, ε) την ιθαγένεια και στ) τη δικαιοσύνη.
Περιλαμβάνει δικαιώματα που δεν διασφαλίζονται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.), η οποία περιορίζεται στην προστασία των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων (δικαιώματα 1ης γενιάς).
Πρόκειται ιδίως για τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων, την προστασία των δεδομένων, τη βιοηθική ή το δικαίωμα ορθής διαχείρισης (δικαιώματα 2ης γενιάς).
Οι διατάξεις του Χάρτη απευθύνονται στα όργανα και τους οργανισμούς της Ε.Ε., καθώς και στα κράτη μέλη της.Η νομοθεσία της Ε.Ε. και οι εθνικές νομοθεσίες πρέπει να είναι σύμφωνες με τις γενικές αρχές που διατυπώνονται στο Χάρτη.
Η ίδια η Συνθήκη της Ε.Ε περιέχει ρητές αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ωστόσο, ο Χάρτης έχει νομική ισχύ μόνο εφόσον τα όργανα και τα κράτη μέλη εφαρμόζουν τη νομοθεσία της Ε.Ε. Δεν διευρύνει τις αρμοδιότητες της Ε.Ε πέραν εκείνων που της έχουν ήδη ανατεθεί μέσω των Συνθηκών. Από τον ΧΘΔΕΕ. έχουν αυτοεξαιρεθεί το Ηνωμένο Βασίλειο, η Πολωνία και η Δημοκρατία της Τσεχίας.
Με την έναρξη ισχύος της συνθήκης της Λισσαβόνας την 1η Δεκεμβρίου 2009, ο Χάρτης (όπως τροποποιήθηκε το Δεκέμβριο 2007) απέκτησε το ίδιο νομικό κύρος με τις Συνθήκες και η εφαρμογή του έγινε δεσμευτική για τα κράτη μέλη.
Έτσι στα πλαίσια αυτά ο FRONTEXπροκειμένου να συμβάλλει στον προσδιορισμό των μεταναστευτικών προτύπων καθώς και στις τάσεις των εν γένει διασυνοριακών εγκληματικών δραστηριοτήτων, αναλύει δεδομένα σχετικά με την κατάσταση στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε (2)
Παρακολουθεί την κατάσταση στα σύνορα και βοηθά τις συνοριακές αρχές ν’ ανταλλάσουν πληροφορίες με τα κράτη-μέλη. Ο Οργανισμός διενεργεί επίσης εκτιμήσεις τρωτότητας, για την αξιολόγηση της ικανότητας και της ετοιμότητας κάθε κράτους μέλους ν’ αντιμετωπίζει της μεταναστευτικές και προσφυγικές πιέσεις.
Ο FRONTEX συντονίζει και οργανώνει κοινές επιχειρήσεις και ταχείες συνοριακές επεμβάσεις για την παροχή βοήθειας στα κράτη-μέλη στα εξωτερικά σύνορα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπιστικών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και διάσωσης στη θάλασσα. Διαθέτει ευρωπαϊκές ομάδες περίπου 1500 συνοριοφυλάκων και ακτοφυλακής. Όμως τα μέλη της εν λόγω ομάδας ταχείας αντίδρασης, θα πρέπει να διατίθενται από τα κράτη-μέλη, κατόπιν σχετικού αιτήματος του Οργανισμού. Διαθέτει επίσης πλοία, αεροσκάφη, οχήματα καθώς και λοιπό τεχνικό εξοπλισμό, που παρέχουν τα κράτη-μέλη για την εκτέλεση της αποστολής του. Επιπλέον, ο FRONTEXδύναται να διεξάγει επιχειρήσεις στο έδαφος τρίτων χωρών που γειτνιάζουν τουλάχιστον μ’ ένα κράτος μέλος, σε περίπτωση μεταναστευτικής πίεσης σε σύνορα με την τρίτη αυτή χώρα. (3)
Ο FRONTEX υποστηρίζει τα κράτη-μέλη με τον έλεγχο, απενημέρωση / ανάκριση, την ταυτοποίηση και τη δακτυλοσκόπηση των παράτυπων μεταναστών και προσφύγων. Παραπέμπει και παρέχει αρχικές πληροφορίες σε όσους χρειάζονται ή επιθυμούν να υποβάλλουν αίτημα για διεθνή προστασία / άσυλο. Σημειωτέον οι εθνικές αρχές και όχι ο FRONTEX, αποφασίζουν ποιό πρόσωπο δικαιούται διεθνή προστασία. Ωστόσο ο FRONTEXβοηθά τα κράτη-μέλη της Ε.Ε, σε αναγκαστικές επαναπροωθήσεις ατόμων που έχουν εξαντλήσει όλες τις νομικές δυνατότητες προς νομιμοποίηση της παραμονής τους εντός της Ε.Ε. Αυτή η αρωγή περιλαμβάνει την απόκτηση ταξιδιωτικών εγγράφων για τους επαναπατριζόμενους, σε στενή συνεργασία με τις προξενικές αρχές των σχετικών μη ενωσιακών χωρών.
[Σκάφος (βουλγαρικό) του Frontex μεταφέρει πρόσφυγες και παράτυπους μετανάστες στο λιμάνι της Μυτιλήνης ]
Τέλος -μεταξύ άλλων- ο FRONTEX επικεντρώνεται στην πρόληψη του λαθρεμπορίου, της εμπορίας ανθρώπων (δηλαδή την διακίνηση και το εμπόριο των ανθρώπων με σκοπό την σεξουαλική δουλεία, την καταναγκαστική εργασία ή την σεξουαλική εκμετάλλευση για τον διακινητή ή άλλους) και της τρομοκρατίας, καθώς και σε ποικίλα άλλα εγκλήματα!
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ύστερα απ’ όσα επιγραμματικά αναφέρθηκαν, γίνεται κατανοητό, ότι στο σύγχρονο και συνεχώς μεταβαλλόμενο οικονομικά, πολιτικά, ενεργειακά περιβάλλον της ΝΑ Μεσογείου, απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση όλων αυτών των πολλαπλών και πολυεπίπεδων προκλήσεων που καλούνται να διαχειριστούν οι Αρχές επιβολής του νόμου -μα στο «τέλος της ημέρας» οι ίδιες οι κοινωνίες στο σύνολο τους των εμπλεκόμενων μεσογειακών χωρών του ευρωπαϊκού νότου (κυρίως Ιταλία, Ελλάδα, κ.α)- αποτελεί η ανάπτυξη και η συνεχής ενδυνάμωση όχι μόνο της Διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας.
Παρότι η αποστολή του FRONTEXέχει καταστεί πλέον ακόμα πιο πολυδιάστατη και χρηστική στην αντιμετώπιση της μαζικής παράτυπης μετανάστευσης καθώς και των αθρόων προσφυγικών ροών προς χώρες του ευρωπαϊκού νότου, εκ των πραγμάτων δίχως την «άνωθεν» βούληση και στρατηγική των πολιτικών ταγών της Ε.Ε -κι όχι μόνο- ο Οργανισμός θα συνεχίσει τα επόμενα χρόνια να κυνηγά … την «ουρά» του όσον αφορά την οριστική αντιμετώπιση του ακανθώδους αυτού ζητήματος! (4)
Πηγές:
(1)
https://europa.eu/european-union/about-eu/agencies/frontex_el
(2)
Στο χαμηλότερο επίπεδό του σε πέντε χρόνια έφτασε το 2018 ο αριθμός ανιχνεύσεων των παράνομων διέλευσεων στα ευρωπαϊκά σύνορα. Ωστόσο, η μεταναστευτική πίεση παρέμεινε σχετικά υψηλή στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, σύμφωνα με την έκθεση ανάλυσης κινδύνου για το 2019 που δημοσίευσε σήμερα ο Frontex.
Σύμφωνα με αυτήν, ο συνολικός αριθμός παράνομων διελεύσεων μειώθηκε κατά 27% σε σχέση με το προηγούμενο έτος, φτάνοντας σε απόλυτους αριθμούς τις 150.114 ή κατά 92% μειωμένος σε σχέση με το 2015, οπότε είχε φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα. Αυτό οφείλεται, σύμφωνα με τον Frontex, σε μεγάλο βαθμό στη μεγάλη πτώση του αριθμού των μεταναστών στη διαδρομή της Κεντρικής Μεσογείου, όπου ο αριθμός των ανιχνεύσεων μειώθηκε πέρυσι κατά 80%, φτάνοντας τις 23.485.
Συγχρόνως, ο Frontex επισημαίνει ότι το 2018 η Δυτική Μεσόγειος ήταν η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη διαδρομή σε ό,τι αφορά τις αφίξεις στην Ευρώπη. Η πίεση στα Ισπανικά σύνορα, όπως σημειώνεται στην έκθεση, αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια κι ο αριθμός των παράνομων διελεύσεων το 2018 έφτασε τις 57.034, διπλάσιος σε σχέση με το 2017.
Στην Ανατολική Μεσόγειο παρατηρήθηκαν ελάχιστα λιγότερες διελεύσεις σε σχέση με τη διαδρομή της Δυτικής Μεσογείου. Με 56.561 παράνομες διελεύσεις των συνόρων, η πίεση ήταν 34% υψηλότερη από ό,τι το προηγούμενο έτος, κυρίως λόγω της αύξησης των ροών από την Τουρκία στην Ελλάδα μέσω των χερσαίων συνόρων.
Σε ό,τι αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια, η έκθεση διαπιστώνει πως συνέχισαν να διέρχονται παράτυποι μετανάστες που προσπαθούσαν να φτάσουν στη Δυτική Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Δύο ήταν οι βασικές διαδρομές που ξεχώρισαν στην περιοχή το 2018, με την πίεση να μετατοπίζεται από τη μια στην άλλη, εξαιτίας των συνοριακών ελέγχων που ενισχύθηκαν σε ορισμένα σημεία. Συγκεκριμένα, οι περισσότεροι μετανάστες ακολούθησαν αφενός την κεντρική διαδρομή μέσω της Σερβίας, αφετέρου τη διαδρομή από το ελληνοαλβανικό τμήμα των συνόρων, κατά μήκος της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Κροατίας και της Σλοβενίας. Σε μικρότερο βαθμό, επέλεξαν τη διαδρομή μέσω των συνόρων της Σερβίας με την Ουγγαρία, την Κροατία και τη Ρουμανία.
Για την περσινή χρονιά ο Frontex συνέλεξε και λεπτομερή στοιχεία σχετικά με το φύλο και την ηλικία των μεταναστών. Σύμφωνα με αυτά, σχεδόν ένας στους πέντε από τους μετανάστες που εντοπίστηκαν πέρυσι ισχυρίστηκε ότι ήταν κάτω από 18 ετών.
Τέλος, η ανάλυση κινδύνων του Frontex για το 2019 παρουσιάζει επιπλέον στοιχεία που σχετίζονται με τα εξωτερικά σύνορα και τη μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ το 2018. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
- 190.930 αρνήσεις εισόδου (αύξηση 4%).
- 148.121 αποτελεσματικές επιστροφές ανά κράτος μέλος (μείωση 5%).
- 13.728 συντονισμένες επιστροφές ή οργανωμένες από τη Frontex (μείωση 3%)
- 10.642 ανιχνεύσεις λαθρεμπόρων/διακινητών (αύξηση 4%).
(3)
Ο Frontex, έχει ζητήσει 775 επιπλέον φρουρούς από τα κράτη-μέλη προκειμένου να βοηθήσουν την Ιταλία, την Ελλάδα και άλλες χώρες να καταγράψουν τους μετανάστες που φθάνουν από τη Λιβύη και την Τουρκία, διπλασιάζοντας σχεδόν το μέγεθος της επιχείρησης.
Ο Frontex, δήλωσε τον Οκτώβριο 2015πως πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό συνοριοφυλάκων που έχει ζητήσει αφότου άρχισε να λειτουργεί πριν από μία δεκαετία.
«Από τις αρχές του έτους περισσότεροι από 470.000 μετανάστες έφθασαν μόνο στην Ελλάδα και στην Ιταλία»,δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του Frontex, Φαμπρίς Λεγκέρι. «Καμία χώρα δεν μπορεί να διαχειριστεί μια τόσο υψηλή μεταναστευτική πίεση στα σύνορά της μόνη της», πρόσθεσε.
Οι δύο μεγαλύτερες επιχειρήσεις της διεξάγονται στην Ιταλία και στην Ελλάδα, όπου συντονίζει ήδη περίπου 1.000 μέλη προσωπικού μαζί με σκάφη ακτοφυλακής και ελικόπτερα.
Ο Frontex δήλωσε πως έχει ζητήσει 670 επιπλέον αξιωματικούς –κυρίως υπαλλήλους για τον έλεγχο και τις συνεντεύξεις, καθώς και διερμηνείς– για αυτές τις δύο χώρες, καθώς και άλλους 105 αξιωματικούς οι οποίοι θα αναπτυχθούν σε διάφορα εξωτερικά χερσαία σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
(4)
Κριτική σε Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία, ότι φέρουν την ευθύνη για την «καθυστέρηση μέχρι το 2027», της αύξησης της δύναμης της Frontex σε 10.000 συνεργάτες, άσκησε τον Ιανουάριο 2019 ο καγκελάριος της Αυστρίας και αρχηγός του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος Σεμπάστιαν Κουρτς σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Welt am Sonntag.
Ειδικά εκείνες οι χώρες-μέλη, οι οποίες έχουν ένα εξωτερικό σύνορο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν δηλώσει μεγάλες επιφυλάξεις στην επέκταση της Frontex, επισημαίνει ο Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος εκτιμά ότι αυτές οι χώρες προφανώς «φοβούνται μία παρέμβαση στην κυριαρχία τους», κάτι που ο ίδιος, όπως αναφέρει, δεν μπορεί να αντιληφθεί.
Ταυτόχρονα σημειώνει ότι η αυστριακή Προεδρία στην ΕΕ, το δεύτερο εξάμηνο του 2018, όπως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήθελαν να επισπεύσουν ήδη για το 2020 την επέκταση της δύναμης της Frontex σε 10.000 συνοριοφύλακες –που αρχικά προβλεπόταν και από την Επιτροπή για το 2027– ωστόσο τον περασμένο Δεκέμβριοδεν μπόρεσε να επιτευχθεί συμφωνία για την συμβιβαστική πρόταση που είχε καταθέσει η αυστριακή Προεδρία.
*Τεχνολόγος Εφαρμογώ Τουρισμού
