Μόνο άθλο θα μπορούσε να αποκαλέσει κανείς την αστραπιαία κυκλοφορία, σε διάστημα ενός μόλις χρόνου, των πρώτων τεσσάρων τόμων των Πρακτικών του πολυπληθούς και πανθομολογουμένως πολύ επιτυχούς ΙΑ’ Διεθνούς Πανιονίου Συνεδρίου, που διεξήχθη στην Κεφαλονιά τον Μάιο του 2018, από τις 21 έως τις 25.
Τέσσερις ογκώδεις τόμοι μέσα στο 2019 (766 σελίδες ο πρώτος, 784 ο δεύτερος, 828 ο τρίτος και 999 ο τέταρτος, σύνολο 3377 σελίδες), με προοπτική πριν από την εκπνοή του 2019 να κυκλοφορήσουν και οι υπολειπόμενοι δύο, είναι σπάνιο, αν όχι πρωτοφανές, φαινόμενο, εάν μάλιστα λάβουμε υπόψη πόσο αργούν να παραδώσουν τις εργασίες τους οι σύνεδροι, πόσος χρόνος απαιτείται για την επιμέλεια και τις διορθώσεις, πόσες καθυστερήσεις μεσολαβούν στα τυπογραφεία.
Και δεν είναι η ποσότητα μόνο‧είναι και το περιεχόμενο των ανακοινώσεων που πρέπει να συνυπολογίσουμε, το οποίο εξασφαλίζει σημαντικό και ποικιλόμορφο επιστημονικό υλικό στους επτανησιολόγους, στους ιστορικούς και γραμματολόγους γενικότερα, αλλά και στο ευρύτερο πνευματικό κοινό. Είναι και η συμμετοχή πολλών παλαιότερων και νεότερων επιστημόνων που εγγυήθηκαν με τις ανακοινώσεις τους την ποιότητα αυτή. Είναι και η διαπίστωση ότι το υλικό για την ιστορία και τις τύχες της Επτανήσου είναι ανεξάντλητο.
Ειδικότερα κατά τόμο, ο πρώτος περιέχει το σύνολο των ανακοινώσεων που αφορούν στην πολιτική ιστορία της Επτανήσου, καθ’ όλη την ιστορική διαδρομή της, με έμφαση, εύλογα, στους χρόνους από την 
βενετική κυριαρχία μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα. Ο δεύτερος τόμος καλύπτει το ίδιο επιστημονικό αντικείμενο εστιάζοντας στον 20ό αιώνα, συμπεριλαμβάνοντας την Εκκλησιαστική και την Οικονομική ιστορία, καθώς και τις ιστορίες της εκπαίδευσης και της ιατρικής, αλλά και ανακοινώσεις περί σημαντικών προσωπικοτήτων της Επτανήσου. Είναι ο κλάδος της προσωπογραφίας που σταδιακά αποδίδει και αυτός καρπούς. Ο τρίτος τόμος αναφέρεται στην κοινωνική ιστορία, συμπεριλαμβάνοντας τα περί επτανησιακού τύπου, λειτουργίας αποτυπωτικής της κοινωνικής και πολιτιστικής πραγματικότητας, καθώς και τις ανακοινώσεις που αναφέρθηκαν στο θέατρο και τη μουσική, πεδία που γνώρισαν μεγάλη άνθηση στα Επτάνησα. Το τελευταίο μέρος του τόμου περιλαμβάνει το υλικό εκείνο που διερεύνησε τη σημερινή κατάσταση της Επτανήσου από διάφορες σκοπιές. Ο τέταρτος τόμος των Πρακτικών, επίσης με εξαιρετικό ενδιαφέρον, περιέχει ό,τι ανακοινώθηκε σχετικά με τη Φιλοσοφία και Φιλολογία, τη Λογοτεχνία, τη Λαογραφία και Γλωσσολογία.
Ο θεσμός των Πανιονίων Συνεδρίων έχει πολύ μακρά και φερέκαρπη ιστορία, έχει συνέχεια που ξεπερνά το εύρος ενός αιώνα και αποτελεί παράδοση πλέον η ανά τετραετία, τακτική ιδίως τα τελευταία είκοσι χρόνια, τέλεσή τους. Ηχηρά ονόματα των επιστημών, των γραμμάτων και των τεχνών έχουν κοσμήσει τις σελίδες των κατά καιρούς Πρακτικών τους, το υλικό δε των έντεκα συνεδρίων, πολύτομο και πολυσέλιδο, αποτελεί μια πανεπτανησιακή εγκυκλοπαίδεια, με μεγάλη προσφορά στα ελληνικά γράμματα.
Το ευοίωνο της υποθέσεως έγκειται στο γεγονός ότι οι κατά καιρούς προσωπικότητες, την προσφορά των οποίων τονίζει στον Πρόλογό του ο πρόεδρος του τελευταίου Συνεδρίου της Κεφαλονιάς και πρόεδρος της Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος έχουν αντάξιους διαδόχους, έχουν συνεχιστές, ονόματα πολύ γνωστά από τον χώρο του πνεύματος σήμερα, γεγονός που αποδείχθηκε και στο ΙΑ’ συνέδριο, με εξαιρετικές συμμετοχές και ανάλογες ποιοτικές ανακοινώσεις.
Πέρα από τα πρόσωπα, πρέπει να επισημανθεί ο καίριος ρόλος στα συνέδρια της τελευταίας 25ετίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, φορέα που ευνοεί και προβάλλει την έρευνα των επτανησιακών σπουδών, καθώς και της Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, που με σειρά τοπικών συνεδρίων, τακτικών εκδηλώσεων, με την ανάληψη της διοργάνωσης του ΙΑ΄ Συνεδρίου, κατεξοχήν δε με την τακτικότατη κυκλοφορία των Κεφαλληνιακών Χρονικών, του επιστημονικού της οργάνου, συμβάλλει ουσιαστικά, και κυρίως τακτικά και έμπρακτα, στην καλλιέργεια των επτανησιακών γραμμάτων. Πρέπει να τονιστεί τόσο η επιστημονική συμβολή στο τελευταίο συνέδριο του Ιόνιου Πανεπιστημίου, όσο και η μεγάλη πολιτιστική κινητικότητα του έμψυχου πνευματικού παράγοντα της Κεφαλονιάς, που την τεκμηριώνουν συχνές δημοσιεύσεις συλλογικών τόμων και πέραν του συνεδρίου.
Πίσω από κάθε επιτυχία βρίσκονται πάντα πρόσωπα, που με την προσωπική εργασία τους άφησαν την προσωπική τους σφραγίδα, εργασία κοπιώδη και αφανή. Ο καθηγητής Γεώργιος Μοσχόπουλος, εν προκειμένω, υπήρξε ο κινητήριος μοχλός της διοργάνωσης του συνεδρίου, πλαισιωμένος από αντάξιους συνεργάτες, μέλη κυρίως του Δ.Σ. της Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών. Στον ίδιο και στους συνεργάτες του αυτούς οφείλουμε και την άμεση έκδοση των τόμων. Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερθεί ευφήμως ο δρ. Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου Ηλίας Τουμασάτος, που ανέλαβε και έφερε εις πέρας την επιμέλεια των τεσσάρων πρώτων τόμων, εργασία όντως εξαντλητική, σε χρόνο ρεκόρ.
Με την αναμονή της ολοκλήρωσης της έκδοσης των Πρακτικών, δεν μένει παρά να ευχηθούμε και το επόμενο Πανιόνιο Συνέδριο, που ανατέθηκε στη Ζάκυνθο, να έχει την ίδια διοργανωτική αλλά και εκδοτική των Πρακτικών του επιτυχία.
* Oμότιμος Καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου
