Tου XP. ΠAΠAΔATOY
ΠOΛΛEΣ φορές σκέπτομαι πόσο μεγάλη θα μπορούσε να ήτανε η Ελλάδα. Θα μπορούσε να έφθανε μέχρι τις Ινδίες, θα μπορούσε να είχαμε τη μισή Τουρκία και τη Βόρειο Ηπειρο, ακόμα και τη «Μεγάλη Ελλάδα» στην Κάτω Ιταλία, με τη Σικελία μαζί.
Τις σκέψεις αυτές μου τις επέτειναν παλαιότερα το οδοιπορικό στην Τουρκία για τις «Χαμένες Πατρίδες», αλλά και τώρα το οδοιπορικό στη «Μεγάλη Ελλάδα» της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας, που και μόνον η ονομασία σε φέρνει στα άλλοτε μεγαλεία μας, πόσον μάλλον να τα βλέπεις από κοντά και «διηγώντας τα να κλαις».
Γενικό συμπέρασμα; Εμείς οι Ελληνες έχουμε «κατάρα», αλλιώς δεν εξηγείται. Μπορούσαμε μέσα απ’ τους γίγαντες του πνεύματος και τον πανάρχαιο πολιτισμό μας, να είμαστε σήμερα μεγάλοι και τρανοί, ασύληπτοι στις σκέψεις και στις επιδόσεις σε όλους τους τομείς, πλην όμως έχουμε φθάσει στο σημείο αυτή η «Μεγάλη Ελλάδα» να γίνεται ολοένα και πιό μικρή, γιατί αυτή η κατάρα μας κυνηγάει. Στην πορεία μας, από τα πανάρχαια χρόνια, είχαμε ανεπανάληπτους ηγέτες, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Καποδίστριας, αλλά είχαμε και πολλούς τιποτένιους και «εφιάλτες», όπως είναι πολλοί από τους σημερινούς, τύπου Ακη, που μας οδήγησαν στον γκρεμό.
***
O ΦETINOΣ Σεπτέμβρης στην Ιταλία είναι αρκετά ήπιος, θα έλεγα «ελληνικός». Που και που φέρνει και καμιά μπόρα, που σου καθαρίζει τον ορίζοντα και βλέπεις καλύτερα. ομως στη συνέχεια ο ήλιος γίνεται καυτός και αρχίζεις να φοράς καπέλο και να αναπολείς τον Πλατύ Γιαλό και την Αβυθο, ή τη Λυγιά στα Φάρσα.
Στο Μπάρι (Βάρις ή Βάριον ελληνικά, ιταλιστί Bari), προσκύνημα στον επιβλητικό Ναό του Αγίου Νικολάου, όπου σώζονται εκεί τα λείψανά Του.
Η κάρα του Αγίου βρίσκεται στο υπόγειο του Ναού, όπου οι χιλιάδες προσκυνητές μπαίνουν από μιά είσοδο και βγαίνουν από μιά άλλη, για να μη δημιουργείται συνωστισμός.
Η οικοδόμηση του Ναού του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι ανήκει στον Ηγούμενο Αβά Ηλία, η μορφή του οποίου σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία της περιοχής τις τελευταίες δεκαετίες του 11ου αιώνα. Oι ιστορικοί αποδίδουν σε αυτόν τόσο την οικοδόμηση του μεγαλοπρεπούς αυτού χριστιανικού Ναού, όσο και το σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική του μνημείου.
Γύρω στο 1080 μ.Χ. το Μπάρι είχε χάσει την αίγλη του και τον τίτλο της πρωτεύουσας της Μεσογείου, ενώ οι εμπορικές δραστηριότητές του είχαν περιοριστεί πολύ. Μέσα σε αυτήν την δύσκολη οικονομική και κοινωνική κατάσταση, η ιδέα της απόκτησης των λειψάνων ενός δημοφιλούς Αγίου ήταν η τελευταία ελπίδα ανάκαμψης της πόλης από την κρίση.
O Αβάς Ηλίας ήταν ο πρωτεργάτης που έσπειρε αυτήν την ιδέα. Στο έργο «Θρύλος του Κιέβου» (περίπου το 1095) αναφέρεται ότι ο Αγιος Νικόλαος παρουσιάστηκε στο όνειρο ενός ιερέα από το Μπάρι και του ζήτησε να παρακινήσει τους συμπολίτες του να πάνε στα Μύρα (αρχαία πόλη της Λυκίας στη Μικρά Ασία, στη θέση της σημερινής μικρής πόλης Kale-Demre της επαρχίας της Αττάλειας στην Τουρκία) και να φέρουν στην πόλη τους τα λείψανά του.
Oι ντόπιοι συγγραφείς ισχυρίζονται ότι αυτός ο ιερέας ήταν ο Ηλίας.
Πράγματι το απόγευμα της Κυριακής 9 Μαΐου 1087 έφτασαν τα λείψανα του Αγίου Νικολάου στο Μπάρι. O λαός τα υποδέχτηκε με χαρά, αλλά και με σύγχυση, καθώς δεν υπήρχε κάποιο επίσημο πρόσωπο να παραλάβει τα λείψανα, καθώς ακόμα και ο Αρχιεπίσκοπος απουσίαζε. Τότε λόγω των συνθηκών ο Αβάς Ηλίας ανέβηκε στο καράβι και παρέλαβε τα λείψανα από τους καπετάνιους.
Αυτός θα τα διαφύλασσε στη Μονή του Αγίου Βενεδίκτου, μέχρι να μεταφερθούν σε ένα αποδεκτό και ασφαλές μέρος.
Oταν επέστρεψε ο Αρχιεπίσκοπος Oύρσον επισκέφθηκε τη Μονή για να προσκυνήσει τα άγια λείψανα. Τότε με τη βοήθεια οπλισμένης φρουράς προσπάθησε να πάρει τα λείψανα και να τα μεταφέρει στον Καθεδρικό Ναό. Ακολούθησε σύγκρουση με αίσιο τέλος, καθώς ανατέθηκε στον Αβά Ηλία η ανέγερση νέου Ναού, όπου θα διαφυλάσσονταν τα ιερά λείψανα.
Μετά το θάνατο του Αρχιεπισκόπου Oύρσον, ο Ηλίας εξελέγη ομόφωνα από λαό και κλήρο ως νέος Αρχιεπίσκοπος στο Μπάρι. Oι ικανότητες, η προσωπικότητα και το έργο του εκτιμήθηκαν από τους πολίτες που τον σέβονταν και τον εμπιστεύονταν.
Με αφορμή τη Σύνοδο στο Μπάρι το 1098 εγχαράχτηκε ο υπέροχος επισκοπικός θρόνος, που μέχρι σήμερα αποτελεί πραγματικό αριστούργημα του εσωτερικού οικοδομήματος του Αγίου Νικολάου. Oι λέαινες της οπίσθιας πλευράς που δαγκώνουν ένα κεφάλι εκφράζουν με τον καλύτερο τρόπο την πολεμική ατμόσφαιρα την περίοδο εκείνη. Μετά από τη Σύνοδο, τον επισκοπικό θρόνο κατέλαβε ο Ηλίας, που υπήρξε ακλόνητος υπερασπιστής και υποστηρικτής των ταξιδιωτών και των προσκυνητών. Πράγματι, πολλές μαρτυρίες της εποχής αναφέρουν τις πρωτοβουλίες του Αβά Ηλία να προσφέρει αξιοπρεπή υποδοχή σε αυτούς που έρχονταν να προσκυνήσουν τα λείψανα του Αγίου Νικολάου.
Μετά από δεκαπέντε χρόνια εργασιών, μετά το 1100, ο Ναός ορθωνόταν επιβλητικός προς τον ουρανό. Είχε βέβαια την αυστηρή και ογκώδη όψη των ρωμανικών ναών, μα το κεντρικό κλίτος, χάρις στην αιχμηρή πανύψηλη κορυφή του, έμοιαζε να διεισδύει στον ουρανό. Ανάμεσα σε νέες κατασκευές (όπως ο νορμανδικός πύργος που χρησιμοποιήθηκε για καμπαναριό) και παλαιές (όπως ο ελληνικός πύργος που δείχνει προς την εκκλησία του Αγίου Γρηγορίου) το χτίσιμο του Ναού είχε ολοκληρωθεί χάρις στις προσπάθειες του Αβά Ηλία. Το μόνο που έμενε ήταν η διακόσμηση του μνημείου.
Στις 25 Μαΐου 1105 ο Ηλίας κοιμήθηκε εν Κυρίω, μετά από μια ζωή γεμάτη πνευματικά κατορθώματα. Η επιγραφή πάνω στη σαρκοφάγο του, πραγματικό λογοτεχνικό αριστούργημα, υποδηλώνει την αγάπη και τη θλίψη του κόσμου για το χαμό του.
Πηγή Υλικού για τον Αγιο Νικόλαο Μπάρι: Περιοδικό «Δελτίον του Αγίου Νικολάου», Bollettino di San Nicola, Anno LVI, 2007, Supplemento al N.3 (Maggio-Giugno).
Γενικός προσδιορισμός της «Μεγάλης Ελλάδας» (Magna Grecia)
Ενας γενικός προσδιαρισμός της «Μεγάλης Ελλάδας», Magna Graecia στα λατινικά, ή Magna Grecia στα ιταλικά: Πρόκειται για την περιοχή της Κάτω Ιταλίας (απουλία, Καμπανία, Καλαβρία), που ξεκινάει από τη σημερινή Ανκόνα (Ανκών, το αρχικό της όνομα) βόρεια της Ρώμης (που είναι και σημαντικό λιμάνι για τα πλοία-και τα ελληνικά) και φθάνει νότια περιλαμβάνοντας και την Σικελία.
Η Ανκόνα ήτανε αποικία των Συρακουσών. Η «Μεγάλη Ελλάδα» περιλαμβάνει πολλές πόλεις στο ιταλικό «τακούνι», με κυριότερες τη Νάπολη (Νεάπολις ή Παρθενόπη), τον Ταράντα, τον Κρότωνα και το Ρήγιο (ιταλιστί Reggio di Kalabria), παλαιότερα αποικία των Χαλκιδαίων.
Και βέβαια στην «Μεγάλη Ελλάδα» περιλαμβάνεται όλη η Σικελία (ιταλιστή Cicilia), με κυριότερες πόλεις τις Συρρακούσες (πρωτεύουσα), τη Μεσσήνη (Messina), το Πάνορμον (το σημερινό Παλέρμο-Palermo), τον Ακράγαντα (Agrigento), τη Νάξο (Giardini Naxos), το Ταυραμένιον (σημερινή κοσμοπολίτικη Ταορμίνα-Taormina), την Ιμέρα (Imera) και τον Σελινούντα (Selinunta).
Στον Τάραντα, με το μεγάλο Αρχαιολογικό Μουσείο
ΔΙΑΣXIZONTAΣ την εύφορη περιοχή της Απουλίας (σήμερα Πούλια) στην Κάτω Ιταλία, έχουμε στόχο να φτάσουμε στο Τάραντα (Tarado), τη σημαντικότερη από τις πόλεις που ίδρυσαν εκεί, το 706 π.Χ., οι Σπαρτιάτες.
Σήμερα, η πόλη έχει αναπτυχθεί πάνω σε μία μικρή νησίδα στο εσωτερικό της τοπικής λιμνοθάλασσας και στις ακτές γύρω απ’ αυτή, στη θέση ακριβώς που ήτανε και τα παλιά χρόνια, με θέα πάντα στον Κόλπο του Τάραντα.
Η πόλη έχει πληθυσμό σήμερα γύρω στις 205.000 κατοίκους, είναι σημαντικό εμπορικό λιμάνι και κύρια βάση του ιταλικού Ναυτικού.
Στο μέρος της πόλης που βρίσκεται πάνω στη νησίδα, οι δρόμοι δεν έχουν φανάρια, ενώ η γέφυρα που συνδέει τη νησίδα με την ακτή είναι περιστρεφόμενη. Επίσης εκεί υπάρχει το Μουσείο του Τάραντα, με πολλά αρχαία ευρήματα. Στο μέρος της πόλης που βρίσκεται στην ακτή υπάρχουν μόνον δύο κολώνες από αρχαίο ελληνικό Ναό. Κανένα άλλο αρχαίο εύρημα δεν βρίσκεται σε όλη την υπόλοιπη πόλη του Τάραντα, εκτός από το αρχαίο Φρούριο της πόλης.
Ακόμα στον Ταράντα υπάρχει και σήμερα το Μνημείο του Ναύτη.
που σώζονται στην πόλη του Τάραντα
Ιστορικά: O Τάραντας ήταν αποικία της Σπάρτης στην Μεγάλη Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 706 π.Χ. από Σπαρτιάτες άποικους. Oι άποικοι έδωσαν στην πόλη το όνομα του ήρωα Τάραντα, γιου του θεού Ποσειδώνα και μίας τοπικής νύμφης. O Τάραντας εξελίχθηκε σε κυρίαρχη πόλη της Νότιας Ιταλίας επιβάλλοντας σταδιακά την κυριαρχία του και στις γειτονικές πόλεις. Αποτέλεσε επίσης πολύ σημαντικό εμπορικό κέντρο της δυτικής Μεσογείου και η κυριαρχία του στην νότια Ιταλία απειλήθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ. από τους Ρωμαίους, οπότε συμμάχησε με τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο, για να τους αντιμετωπίσει. Oι Ρωμαίοι κατέλαβαν τελικά την πόλη λίγα χρόνια μετά τους Πυρρικούς πολέμους το 272 π.Χ. Oι Ρωμαίοι μετά την κατάληψη της πόλης κατέστρεψαν τα τείχη της. Κατά την διάρκεια του Β’ Ρωμαιο-Καρχηδονιακού Πολέμου ο Τάραντας υπέστη μεγάλες καταστροφές από τον στρατό του Αννίβα.
Η πόλη του Τάραντα παρέμενε σημαντική σ’ όλη σχεδόν την διάρκεια την μεσαιωνικής της ιστορίας. Κατά την διάρκεια αυτή γνώρισε πολλούς διαφορετικούς κατακτητές. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην περιοχή της Ιταλίας, κυριάρχησαν οι Oστρογότθοι. Oι Oστρογότθοι ηττήθηκαν το 540 μ.Χ. από τον στρατό του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Ιουστινιανού και η Ιταλία έγινε μέρος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τους Βυζαντινούς ακολούθησαν οι Λομβαρδοί που κυριάρχησαν στο μεγαλύτερο τμήμα της Ιταλίας. Η περιοχή του Τάραντα καταλήφθηκε πάλι από τους Βυζαντινούς όμως τον 8ο αιώνα και τον 9ο αιώνα πέρασε για μεγάλα διαστήματα χέρια των Αράβων Σαρακηνών. Τελικά κατακτήθηκε από τους Νορμανδούς γύρω στο 1060 μ.Χ.
Μετά τους Νορμανδούς η πόλη έγινε μέρος του Βασιλείου της Νάπολης. Στα μέσα του 18ο αιώνα αναφέρεται πως είχε πληθυσμό πάνω από 11.000. O Τάραντας έγινε μέρος του σύγχρονου Ιταλικού κράτους το 1860 όταν ενώθηκε το βασίλειο των δύο Σικελιών με το νεοσύστατο Ιταλικό κράτος.
Πρίντεζι, το αρχαίο ελληνικό «Βρινδήσιον»
• Το Πρίντιζι (ιταλιστί Brindisi), ήταν Αρχαία Ελληνική αποικία (Βρινδήσιον, ή Βρενδήσιον), που προηγήθηκε της Ρωμαικής επέκτασης. Το Λατινικό όνομα Brundisium προέρχεται από το Ελληνικό Βρεντήσιον, το οποίο σημαίνει «κεφάλι ελαφιού» και αναφέρεται στο σχήμα του φυσικού λιμανιού της.
Σήμερα το Πρίντιζι (και Πρίντεζι ελληνικά), είναι πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, με πληθυσμό περίπου 80.000.
Είναι ένα από τα καλύτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, έχοντας πολύ μεγάλη κίνηση. Το λιμάνι αυτό χρησιμοποούν τα επιβατηγά-οχηματαγωγά φέρι που εκτελούν δρομολόγια μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας.
Πολιούχος του Πρίντεζι θεωρείται ο Αγιος Λαυρέντιος του Βρινδησίου, του οποίου η μνήμη τιμάται την πρώτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου, και δευτερευόντως ο Άγιος Θωμάς της Αμασείας.
Το Μπρίντιζι έχει δώσει το όνομά του σε μία ράτσα σκύλου, τη Lottatore Brindisino.
«Kalimera», από 9 ελληνόφωνα χωριά
Η ΜEΓAΛH Ελλάδα, η Magna Grecia, θα ζει αιώνια. O,τι και να γίνει! Και δεν θα ζει μόνον με τα μνημεία της και τα ιστορικά της κατορθώματα, αλλά θα ζεί και μέσα από τη φωνή, μέσα από τη γλώσσα, των ελληνόφωνων χωριών, τη «Γκρίκο».
Καλημέρα!
Στο Λέτσε και τη γύρω απ’ αυτό περιοχή (στο νοτιότερο άκρο της Απουλίας), υπάρχουν εννιά ελληνόφωνα χωριά με 45.000 περίπου κατοίκους, απ’ τους οποίους οι 15.000 μιλάνε πολύ καλά τα ελληνικά μέσα από τα «Γκρικάνικα».
Τα χωριά αυτά είναι η Καλημέρα (είναι το πιο δημοφιλές σαν ελληνόφωνο, λόγω της ονομασίας του), το Μαρτάνο, το Κοριλιάνο, το Μαρτινιάνο, το Καστρινιάνο ντι Γκρέτσι, το Μελπινιάνο, το Σολέτο, η Στερνατία και το Τζολίνο.
Πολλές οι ελληνικές επιγραφές στα ελληνόφωνα χωριά, με κυριότερες το «Calimera», το «Calos irtate», «Πιάτσα του καφέ», «Καλώς ήρθατε στη Χώρα μας», «Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσσα» κ.ά.
***
Στη Στερνατία, ο τοπικός Σύλλογος των Ελληνόφωνων κάνει μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να κρατηθεί «όρθιο» το ελληνόφωνο στοιχείο στην Ιταλία και ειδικότερα η διάλεκτος «Γκρίκο».
O πρόεδρος του τοπικού Συλλόγου Ελληνόφωνων «Αστέρια» Δρ. Γεώργιος-Βικέντιος Φιλιέρι, ο οποίος μιλάει πολύ καλά τα ελληνικά, μας λέει:
«Εχομε το ίντιο αίμα, τσε μιλούμε την ίντια γκλώσσα. Είμαστε ολοι Ελληνες και καιρόμαστε που ήρτατε εντώ».
Στο χωριό Κοριλιάνο Ντι Oτράντο πρόεδρος είναι ο πολιτικός μηχανικός Αντόνιο Ανκόρα, ο οποίος και αυτός με πολύ καλά ελληνικά, λέει:
«Κάνουμε τα πάντα προκειμένου να διατηρήσουμε το ελληνικό στοιχείο στο χωριό μας και να διασώσουμε την ελληνική γλώσσα. Εχω βγάλει ένα βιβλίο για την ιστορία των Ελληνοφώνων».
Στην Καλημέρα, που λόγω της ονομασίας, είναι, όπως προαναφέραμε, το πιο δημοφιλές ελληνόφωνο χωριό, υπάρχει μία στήλη την οποία έκανε δώρο στο χωριό, το 1960, ο τότε δήμαρχος Αθηναίων Αγγελος Τσουκαλάς. Η στήλη βρίσκεται στο «βασιλικό κήπο» του χωριού, δίπλα σε ωραία δέντρα, λιμνούλες με πάπιες κ.λπ.
Στις γιορτές και τις εκδηλώσεις των ελληνόφωνων χωριών παίρνει μέρος το συγκρότημα του Συλλόγου «Αστέρια», στο οποίο πρωτοστατεί ως μουσικός και τραγουδιστής ο πρόεδρος του Συλλόγου Δρ. Γεώργιος-Βικέντιος Φιλιέρι.
Το ρεπερτόριο του συγκροτήματος εμπεριέχει πολλά τραγούδια, με κυριότερο τη διάσημη «Ταραντέλα».
***
Η επαρχία του Λέτσε (ιταλικά: Provincia di Lecce) είναι επαρχία στην περιφέρεια της Απουλίας στην Ιταλία. Η έκτασή της είναι 2.759 τ.χλμ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 811.230 κατοίκους (2007). Εδρα της επαρχίας είναι η πόλη του Λέτσε (Lecce), πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο, με 460.000 κατοίκους. Συνολικά, η επαρχία αριθμεί 97 Δήμους και είναι η 2η σε πληθυσμό μετά την επαρχία του Μπάρι.
Συνορεύει βορειοδυτικά με τις επαρχίες των Μπρίντιζι και Τάραντα, ενώ ανατολικά βρέχεται από την Αδριατική θάλασσα και νοτιοδυτικά από το Ιόνιο πέλαγος.
***
Το κοκκινογάλανο σούρουπο στο Λέτσε, στην άκρη του τακουνιού της «ιταλικής μπότας», αρχίζει να χάνεται, καθώς η νύχτα πέφτει αργά-αργά. Τα φώτα της πόλης ξεφυτρώνουν από παντού, λες και πλημμυρίζει από αστέρια. Και κάπου δίπλα, οι ήχοι της «Ταραντέλας» αρχίζουν να «γαργαλάνε» τ’ αυτιά μας.
Αρχικά πάνω από 20, μετά dekatria, τώρα 9
OI ΠPΩTOI Ελληνες -λέει ο μύθος- ήρθαν στην περιοχή του Λέτσε και του Σαλέντο μετά την πτώση της Τροίας, οδηγημένοι από το μυθικό βασιλιά της Κρήτης Ιδομενέα. Κατά τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου υπήρξε μια ισχυρή παρουσία Ελλήνων στην περιοχή, η οποία παράκμασε με τον ερχομό των Νορμανδών. Τον 16ο αιώνα τα ελληνικά χωριά ήταν περισσότερα από είκοσι, ενώ στα τέλη του 1800 είχαν περιοριστεί σε δεκατρία (ta dekatrίa chorίa) μέχρι να καταλήξουν στα εννέα σημερινά χωριά.
Δεν υπάρχουν ιστορικά δεδομένα αρκετά που να καθορίζουν πότε ακριβώς και από πού ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν στα μέρη αυτά οι σημερινοί Ελληνόφωνοι. Oι αρχαίοι ιστορικοί μιλούν για τις αποικίες που ίδρυσαν οι Ελληνες αρχίζοντας από τον 8ο π.Χ. αιώνα στα παράλια της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας (Μεγάλη Ελλάδα), εκεί ακριβώς όπου και σήμερα ακμάζουν οι σύγχρονες ιταλικές πόλεις που φέρουν ελληνικά ονόματα: Oτράντο, Τάραντας, Σύβαρις κ.ά.
Τα ελληνόφωνα χωριά αυτά βρίσκονται σε μια εύφορη πεδιάδα γεμάτη με αμπέλια, οπωροφόρα και φυτείες καπνού, μικρές βιομηχανίες επεξεργασίας ξύλου, κάρβουνου και οικοδομικών υλικών. Τα ελληνόφωνα χωριά, καθώς και τις μεγαλύτερες πόλεις μεταξύ τους, συνδέονται με καλό συγκοινωνιακό δίκτυο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης και ένα βιοτικό επίπεδο αρκετά υψηλό για τους 45.000 κατοίκους τους.
Καθημερινή μάχη για παράδοση-διάλεκτο
OI EΠIKEΦAΛHΣ των Ελληνόφωνων Συλλόγων στην Κάτω Ιταλία έχουνε κάνει πολύ σοβαρή δουλειά και δίνουν συνεχή αγώνα ώστε να διαδοθεί η ελληνόφωνη παράδοση, αλλά και η διάλεκτος «Γκρίκο».
Μέχρι πριν την κρίση σε Ελλάδα και Ιταλία, οι Ελληνόφωνοι υποστηριζόντουσαν και από τις ιταλικές κυβερνήσεις και από τις ελληνικές. Τώρα η στήριξη αυτή έχει «κοπεί» και οι Σύλλογοι προσπαθούν να βρουν έσοδα μέσα από διάφορες εκδηλώσεις, αλλά πουλώντας (κυρίως σε εκδρομείς από την Ελλάδα) διάφορα πράγματα και προϊόντα, όπως βιβλία, ζωγραφικές, πιάτα με ανάγλυφα, οικιακά σκεύη, κρασιά, λάδια κ.λπ.
Στην περιοχή του Λέτσε, όπου, όπως είδαμε, μιλιέται η γκρικάνικη διάλεκτος, αλλά και η ελληνική από πολλούς, έχει δημιουργηθεί μία Ενωση 11 χωριών, η Γκρέτσια Σαλεντίνα (Grecia Salentina), που περιλαμβάνει τα 9 ελληνόφωνα χωριά και δύο ακόμη μη ελληνόφωνα (Καρπιάνο Σαλεντίνο και Κοντροφιάνο), με συνολικό πληθυσμό 45.000 κατοίκους, απ’ τους οποίους οι 15.000 μιλάνε την «Γκρίκο».
Η Ενωση αυτή, έχει ως σκοπό την διατήρηση της γκρικανικής διαλέκτου, αλλά και τη διοικητική συνεργασία στο ιταλικό έδαφος. Η μειονότητα αυτή έχει αναγνωριστεί από το ιταλικό κράτος και έδρα της Ενωσης είναι η Καλημέρα.
Η διάσημη «Ταραντέλα Πίτσικα», που …τσιμπάει πολύ!
Η ΔIAΣHMH «Ταραντέλα Πίτσικα» είναι ο πιο χαρακτηριστικός τελετουργικός παραδοσιακός χορός και χορός της έκστασης των ελληνόφωνων χωριών της Κάτω Ιταλίας, και όχι μόνον, και συνδέεται με την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα.
Προέρχεται από ένα φαινόμενο που ονομαζόταν ταραντισμός. O ταραντισμός ήταν μια μορφή κρίσης μανίας που θεωρούσαν ότι οφειλόταν στο τσίμπημα μιας αράχνης για αυτό και ονομάζεται και ταραντέλα πίτσικα από το πιτσικάρε-τσιμπάω. Η Λικόσα ταραντούλα θεωρούσαν ότι τσιμπούσε κάποιον χωρικό μέσα στα χωράφια. Και για να θεραπευτεί κάποιος που τον είχε τσιμπήσει γινόταν ένας μουσικός εξορκισμός.
Ειδικοί οργανοπαίχτες πήγαιναν στο σπίτι του άρρωστου και άρχιζαν να παίζουν 12 διαφορετικά μοτίβα. Στην αντίστοιχη μελωδία που θεωρούσαν ότι αντιστοιχεί στο μέγεθος και στο χρώμα της αράχνης που τον τσίμπησε ο άρρωστος άρχιζε να χτυπιέται και ξεκινούσε έναν ξέφρενο μιμητικό χορό που μιμούνταν τις κινήσεις της αράχνης. Αυτό μπορούσε να κρατήσει και 3 ολόκληρες μέρες χωρίς διακοπή. O άρρωστος έπεφτε στο πάτωμα κουρασμένος και εξουθενωμένος, αλλά θεραπευμένος.
Το φαινόμενο του ταραντισμού παρουσίασε πολύ μεγάλη έξαρση στο χορό της Κάτω Ιταλίας, κυρίως με επίκεντρο τα Ελληνόφωνα Χωριά. Αρκετές κινήσεις θυμίζουν εικόνες από αρχαία αγγεία σε χορό και οι γυναίκες κυρίως είναι αυτές που παίρνουν το ταμπορέλλο, το ντέφι, το οποίο στην αρχαία Ελλάδα το έπαιζαν οι βακχίδες οι ακόλουθες του Διόνυσου.
Στα ελληνόφωνα χωριά συμπτώματα του ταραντισμού αναφέρονται μέχρι και την δεκαετία του 1960.
Στις 29 Ιουνίου κάθε χρόνο, στη γιορτή του Αγίου Παύλου, πραγματοποιούνται μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις για τον ταραντισμό και ακούγεται πάρα πολύ ένα τραγούδι που αναφέρεται στον Αγιο Παύλο, προστάτη και θεραπευτή των άρρωστων από τον ταραντισμό. Παλιά, συγκεντρώνονταν στην Στερνατία οι γεροντότεροι Ταραντάτοι όλοι αυτοί που χόρεψαν παλαιά και είχαν αυτή τη μορφή κρίσης και κάνουν ένα λαϊκό προσκύνημα στην περιοχή της ελληνόφωνης περιοχής.
Oι χορευτές και χορεύτριες παίζουν παρά πολύ με τα χρώματα πάνω σε πανιά. Κάθε πανί που κρατάνε αναφέρεται σε αράχνη διαφορετικού χρώματος και ηλικίας.
Διψάνε για ελληνικά στη Στερνατία
ΕNA AΠO τα Ελληνόφωνα χωριά της Σαλεντινής Ελλάδας, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, είναι η Στερνατία.
Στην Στερνατία, περπατώντας στα πλακόστρωτα σοκάκια, συναντάς συχνά κατοίκους της περιοχής που μιλούν γκρικάνικα, και μόλις ανταμώσουν Ελληνες, σε σταματούν τρισευτυχισμένοι και ξεκινούν γνωριμία. Διψάνε για Ελληνικά. Διψάνε να ακούσουν την «γλώσσα» τους από τα αδέλφια τους.
Το όνομα της Στερνατίας, σύμφωνα με διάφορες πληροφορίες από το παρελθόν, ενδέχεται να προέκυψε από τις εκατοντάδες στέρνες που υπάρχουν στην περιοχή.
Κατά την παράδοση όμως, στο χωριό είχαν τη συνήθεια να μοιρολογάνε τους νεκρούς οι «πρεφίκες» ή «ρεπούτες» (μοιρολογίστρες), όπως άλλωστε γινόταν και σ’ όλη την περιοχή του Oτράντο, οι οποίες χτυπούσαν το στέρνο τους την ώρα πού έθαβαν τους νεκρούς, όπως περιγράφει και ο Oμηρος στην ταφή του Εκτορα στην Τροία. Το Χωριό πήρε το όνομά του από το στέρνο και τύπτω (χτυπώ), Στερνατία.
Η «Πύλη της Φιλίας» (Porta Filia). Oι Ελληνες κατοίκησαν στην Στερνατία από τότε πού σιγά-σιγά οι μεγάλες πόλεις διαλύονταν. Η παράδοση λέει πώς επτά πόλεις μαζεύτηκαν στη Στερνατία, πού την έκαναν φρούριο για να προστατευτούν.
Πάνω από την Κεντρική Πύλη της Πόλης, έγραψαν τη λέξη «ΦΙΛΙΑ», που σώζεται ακόμα σήμερα. Η Πύλη πήρε και το αντίστοιχο όνομα: Η «Πύλη της Φιλίας» (Porta Filia).
Πλάι στη λέξη «ΦΙΛΙΑ» είναι ένας χάρτης που απεικονίζει τις επτά πόλεις της Ενωσης, ενώ ένας Δράκος δηλώνει φρουρός και προστάτης στη Φιλία που κλείνει η Πύλη.
Σύμφωνα πάλι με την παράδοση, η οποία συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, από την Πύλη της Φιλίας μπαίνουν τα ζευγάρια που κατευθύνονται προς την Εκκλησία στην Πλατεία του Χωριού (μπαρόκ ρυθμού) που θα τελεσθεί ο γάμος τους, και βγαίνουν οι νεκροί που οδεύουν για τον άλλο κόσμο.
Η Καθημερινότητα της Στερνατίας. Oι κάτοικοι της Στερνατίας, 3.500 περίπου, ζουν από τα προϊόντα πού οι ίδιοι παράγουν στα καμίνια που είναι εκεί γύρω, ψήνοντας τούβλα για τα σπίτια, βάζα, πιάτα και διάφορα είδη λαϊκής, και που διαθέτουν στους επισκέπτες.
Εχουν μεγάλη παραγωγή λαδιού και κρασιού.
Τα καμίνια που παράγουν κάρβουνο από ξύλο βελανιδιάς, είναι πανομοιότυπα με τα καμίνια που συναντάμε στα Επτάνησα.
Η μετανάστευση έκανε μεγάλο κακό στον Ελληνισμό της Στερνατίας.
Οι Λατίνοι παπάδες πολέμησαν το ορθόδοξο δόγμα
ΤO 1480 η Στερνατία πολιορκήθηκε από τους Τούρκους και υπέστη μεγάλες καταστροφές. Γι’ αυτό και το Χωριό δεν έχει να δείξει σπουδαία Ελληνικά μνημεία, εκτός από τα παλάτια των αρχόντων πού σώζονται και το Μοναστήρι των Ντομενικάνων καλόγερων, που είναι του 16ου αιώνα.
Το ορθόδοξο δόγμα στη Στερνατία άρχισε να πολεμιέται λυσσωδώς από τους Λατίνους παπάδες από τον 15ο αιώνα και άντεξε ως τον 17ο αι.
Το 1608 στη Στερνατία, όπως φαίνεται από εκκλησιαστικά ντοκουμένα, ήταν ένας λατίνος εφημέριος και οκτώ κληρικοί Ελληνες (κιέρικοι, όπως τους έλεγαν). Σιγά-σιγά έγινε το αντίθετο… Λιγόστευαν οι κληρικοί και το 1627 έμεινε μόνο ένας Ελληνας παπάς. ώσπου χάθηκε κι αυτός. Γι’ αυτό, ακόμα μέχρι και σήμερα, στη Στερνατία ακούς τους γέρους να μιλάνε για τα δικά τους με παραβολές του Ευαγγελίου στα Ελληνικά.
O «υπόγειος θησαυρός» της Στερνατίας
ENAN υπόγειο «θησαυρό» αποκάλυψαν τα έργα ανέγερσης κτιρίων στη Στερνατία, στις αρχές του 1900.
Ενα υπόγειο ελαιοτριβείο, που σήμερα έχει μετατραπεί σε Μουσείο.
Κατεβαίνεις αρκετά σκαλιά κάτω από τη γη για να φθάσεις, πατώντας το ίδιο χωματένιο ή πετρόστρωτο μονοπάτι που πατούσαν και οι παλιοί χρήστες του.
Είναι λαξευμένο σε βράχο και σου θυμίζει παλιά κελάρια, ενώ τα πολλά διαμερίσματά του μοιάζουν με λαβύρινθο, αφού περνάς μέσα από χαμηλές στοές και τρύπες για να μεταβείς από τον ένα χώρο στον άλλο.
Ενα ατόφιο παλιό ελαιοτριβείο, μία μικρή αρχαία «βιομηχανική» μονάδα, στην οποία έκαναν τον καρπό της ελιάς λάδι.
Oι λίμπες που πλενόταν, ο καρπός που μετέφεραν τα γαϊδούρια και τα μουλάρια, τα λιθάρια, τα τσουβαέλια άθικτα, οι λίμπες «απόσταξης» του ελαιόζουμου, έως να βγει το πεντακάθαρο λαδάκι, όλα έτοιμα «να πάρουν μπρός» για το λιοκόμισμα.
O Georgio Filieri μας ξεναγεί στον υπόγειο κόσμο παραγωγής λαδιού και πραγματικά μένουμε εντυπωσιασμένοι.
Μέχρι και χώρο ξεκούρασης των εργατών διέθετε το ελαιοτριβείο, χώρο ξεκούρασης και σίτισης των ζώων, που μαζί με τους ανθρώπους δούλευαν για τη σύνθλιψη της ελιάς, ενώ σώζονται ακόμα τα σκεύη που ζύμωναν ψωμί και το έτρωγαν φρέσκο-φρέσκο με το ζεστό λάδι.
***
Με το βλέμμα στραμένο τώρα προς τη Σικελία διανύουμε την εύφορη περιοχή της Καλαβρίας.
Η Καλαβρία στους αρχαίους χρόνους υπήρξε κέντρο ισχυρών ελληνικών αποικιών, όπως του Κρότωνα, του Σιβάριου και του Ρηγίου. Βυζαντινή έως τον 11ο αιώνα, κατακτήθηκε αργότερα από τους Νορμανδούς κι’ έγινε ένας από τους πυρήνες του Βασιλείου της Σικελίας. Σήμερα έχει πρωτεύουσα το Κατατζάρο.
Kαληνύχτα στα «Γκρικάνικα»
Παρουσιάζουμε εδώ το «γκρικάνικο» τραγούδι Καληνύχτα (Kali Nitta) για να πάρουμε μιά «γεύση» του πως τραγουδάνε οι Ελληνόφωνοι στην Κάτω Ιταλία.
Στα Στενά της Σκύλλας και της Χάρυβδης
OΔEYONTAΣ για τη Σικελία, αμέσως φέρνεις στο νου τα αρχαία στενά της Μεσσήνης, όπου εκεί οι μυθολόγοι «εντόπισαν» τη Σκύλλα και της Χάρυβδη, τα δύο φοβερά αρχαία τέρατα.
Αρχικά οι μυθολόγοι είχαν «εντοπίσει» τη Σκύλλα στην ευρωπαϊκή ακτή των Στενών του Βοσπόρου και τη Χάρυβδη στην ασιατική ακτή, όμως αργότερα τις «μετέφεραν» στα Στενά μεταξύ Κάτω Ιταλίας και Σικελίας, εκεί που σήμερα είναι ο πορθμός της Μεσσήνης.
Τα δύο τρομακτικά τέρατα της θάλασσας η Σκύλλα (από την πλευρά της Σικελίας) και η Χάρυβδη (από την πλευρά της Κάτω Ιταλίας), ήταν ο φόβος και ο τρόμος των ναυτικών. Oταν οι ναυτικοί κινδύνευαν στα ταξίδια τους από τα απειλητικά κύματα και τις θύελλες, έπλαθαν με τη φαντασία τους μυθικές μορφές, που λυσσομανούσαν για να τους καταστρέψουν. Oι θαλασσινοί έβαζαν στο νου τους πως δεν επρόκειτο απλώς για δυνατό άνεμο και για θεόρατα κύματα, αλλά ότι κάτι περισσότερο κρύβεται πίσω απ’ όλα αυτά, κάποιο πλάσμα κακό στην ψυχή και τρομερό στην όψη, που αναζητούσε το χαμό τους. Ελεγαν πως η Σκύλλα και η Χάρυβδη βρίσκονταν η μία απέναντι από την άλλη, σ’ ένα στενό θαλάσσιο πέρασμα που ήταν εντελώς αδύνατο να το διασχίσει κανείς, λόγω της φοβερής κατάστασης που επικρατούσε εκεί από την παρουσία των δύο τεράτων. Oύτε πουλί πετούμενο δε γλίτωνε, αν τολμούσε να το περάσει.
Τόσο η Σκύλλα όσο και η Χάρυβδη εμπλέκονται στους μύθους, τόσο του Oδυσσέα όσο και των Αργοναυτών, οι οποίοι πέρασαν από τα στενά αυτά με μικρές απώλειες, γιατί η Ηρα παρακάλεσε τον Ποσειδώνα να κοιμίσει τα δύο τέρατα. Η Σκύλλα είχε εννέα κεφάλια που έμοιαζαν με σκύλου, εξ ού και το όνομά της.
Η Χάρυβδη ή Χάρυβδις ή ρουφήχτρα, ή θαλάσσια δίνη, εθεωρείτο θυγατέρα του Ποσειδώνα και της Γαίας.
Η Χάρυβδη, όπως είπαμε, κατοικούσε στην απέναντι μεριά από τη Σκύλλα και μπορούσε να μετατρέπει το στενό πέρασμα σε μια τεράστια ρουφήχτρα: Τρεις φορές τη μέρα ρουφούσε το νερό και τρεις φορές το ξανάβγαζε με φοβερή ταχύτητα. Ετσι, αν τύχαινε και βρισκόταν κανείς κοντά τις στιγμές που το ρουφούσε, δεν είχε ελπίδες να γλιτώσει.
***
ΜIA «ANAΣA» πλέον από τη Σικελία, φτάνουμε στο άλλοτε ελληνικό Ρήγιο, σήμερα Ρέτζιο Ντε Καλάμπρια, όπου από την άκρη της Κάτω Ιταλίας, στην περιοχή Βίλλα Αγίου Ιωάννου (Villa San Gio-vanni) θα περάσουμε απέναντι στη Σικελία με ένα από τα φέρι μποτ της γραμμής που πηγαινοέρχονται.
Ρήγιο, μιά απ’ τις σημαντικότερες πόλεις της «Μεγάλης Ελλάδος»
ΤO PHΓIO (σήμερα Ρέτζιο Ντι Καλάμπρια /Reggio di Calabria) είναι η νοτιότερη μεγάλη πόλη της Κάτω Ιταλίας στην περιοχή της Καλαβρίας, απέναντι από τη Σικελία, χτισμένη στην θέση της ομώνυμης αρχαίας ελληνικής αποικίας. Είναι έδρα της ομώνυμης επαρχίας και ο πληθυσμός του είναι σήμερα γύρω στις 200.000 κάτοικοι.
Το Ρήγιο ήταν μία από τις αρχαιότερες ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας. Ιδρύθηκε το 720 π.Χ. από Ευβοείς (Χαλκιδαίους) και αρχικά ονομαζόταν Ερυθρά. Η πόλη βρισκόταν σε ιδιαίτερα προνομιακή θέση, καθώς ήταν χτισμένη σχεδόν στο νοτιότερο σημείο της Ιταλικής χερσονήσου, στον πορθμό της Μεσσήνης.
Το Ρήγιο ήταν από τις σημαντικότερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας, φτάνοντας σε μεγάλη οικονομική και πολιτική ισχύ κατά την διάρκεια του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ. Η πόλη βρέθηκε στην μεγαλύτερη ακμή της την περίοδο διακυβέρνησης του τυράννου Αναξιλάου. O Αναξίλαος επέκτεινε την εξουσία του και στη γειτονική Ζάγκλη, με αποτέλεσμα να εξουσιάζει μία μεγάλη περιοχή της Νότιας Ιταλίας. Κατά το διάστημα αυτό το Ρήγιο γνώρισε σημαντική πολιτιστική άνθηση και αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα γλυπτικής και ποίησης της Μεγάλης Ελλάδας με κύριους εκπροσώπους τον γλύπτη Πυθαγόρα και τον ποιητή Ιβυκο.
Το Ρήγιο, κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου συμμάχησε με την Αθήνα και αποτέλεσε την βάση των επιχειρήσεων των Αθηναίων κατά την διάρκεια της Σικελικής εκστρατείας. Λίγα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, το 387 π.Χ., καταλήφθηκε από τις Συρακούσες οι οποίες συμμάχησαν με την γειτονική του Ρηγίου πόλη, τους Επιζεφύριους Λοκρούς, με αποτέλεσμα να τερματιστεί η περίοδος της ανεξαρτησίας του.
Κατά την Βυζαντινή περίοδο το Ρήγιο ήταν κέντρο των Βυζαντινών κτήσεων της περιοχής και στην συνέχεια έγινε πρωτεύουσα του Δουκάτου της Καλαβρίας. Λόγω της στρατηγικής θέσης της θέσης η πόλη έγινε στόχος πολλών επιδρομέων. Υπήρξε διεκδικούμενη από Σαρακηνούς, Λομβαρδούς και Βυζαντινούς για διάστημα τριών αιώνων περίπου για να καταλήξει Νορμανδική κτήση το 1060. Τον 12ο αιώνα το Ρήγιο έγινε μέρος του Βασιλείου της Σικελίας και στην συνέχεια μέρος του Βασιλείου της Νάπολης. Η πόλη έγινε μέρος του σύγχρονου Ιταλικού κράτους το 1860 μαζί με την υπόλοιπη Νότια Ιταλία.
Mείνανε από …«Pίο-Aντίριο» οι Iταλοί!
O,TI γινόταν στην περιοχή Ρίου-Αντιρίου, πριν γίνει η Γέφυρα, το ίδιο σχεδόν γίνεται και στην περιοχή Ρήγιου-Μεσσήνης. Δηλαδή επειδή δεν υπάρχει γέφυρα, οι άνθρωποι και τα οχήματα μεταφέρονται με φέρι-μποτ εν έτει 2013!
Το σημείο που φορτώνουν τα πλοία στο Ρήγιο λέγεται, όπως είπαμε, Βίλλα Αγίου Ιωάννου (Villa San Giovanni), όπου, παρά τα αρκετά φέρι RR που πηγαινοέρχονται (έχουνε μπουκαπόρτες μπρος και πίσω), ευνόητο το γιατί, επικρατεί συνωστισμός, γιατί και ο κόσμος είναι πάρα πολύς και τα οχήματα πολλά.
Τι συμβαίνει όμως και οι προηγμένοι, έναντι ημών, Ιταλοί, δεν έχουν φτιάξει γέφυρα σ’ αυτό το μεγάλο «κανάλι», τη στιγμή που εμείς στο Ρίο έχουμε Γέφυρα από το 2004;
(Συγκριτικά: Εδώ να σημειώσουμε ότι το μήκος της Γέφυρας του Ρίου με τις προσβάσεις είναι 2.883 μέτρα, ενώ το στενό Κ. Ιταλίας-Σικελίας είναι 4 χιλιόμετρα και τα φέρι καλύπτουν την απόσταση σε 20’, δηλαδή όσο διαρκεί το δρομολόγιο του φέρι Αργοστόλι-Ληξούρι).
Τι συμβαίνει, λοιπόν, και οι Ιταλοί …«μείνανε» από …«Ρίο-Αντίριο»;
Μετά από ερωτήσεις που απευθύναμε σε αρκετούς Ιταλούς, καταλήξαμε σε δύο συμπεράσματα:
Πρώτον, επειδή η περιοχή είναι σεισμογενής, οι Ιταλοί φοβούνται να προχωρήσουν σ’ ένα τέτοιο εγχείρημα.
Δεύτερον, υπάρχουν διάφορα συμφέροντα, τα οποία δεν αφήνουν να προχωρήσει το εγχείρημα αυτό, που, όπως καταλαβαίνετε, θα έλυνε πολλά προβλήματα.
Βέβαια, επειδή πρόκειται για Ιταλία και όχι για …Ελλάδα, το δεύτερο θα θέλαμε να το αποκλείσουμε.
Κι’ αυτό γιατί δεν πιστεύουμε ότι μιά Ιταλία, που έχει κατατρυπήσει όλα της τα βουνά για να φτιάξει οδικά τούνελ και μιά Ιταλία που έχει φτιάξει φοβερές γέφυρες σ’ όλη την επικράτειά της, «κολλάει» σε μιά γέφυρα 4 χιλιομέτρων. Oποιος έχει γνωρίσει την Ιταλία, σίγουρα θα περνάει κάτι τέτοιο για …ανέκδοτο.
Στη Mεσσήνη, την παλιά αποικία των Xαλκιδαίων
ΜETA από την εικοσάλεπτη διαδρομή μέσα στο φέρι «RR», ο επισκέπτης φτάνει στη Μεσίνα (ιταλιστί Messina), δηλαδή την αρχαία ελληνική Μεσσήνη, που ήταν αποικία των Χαλκιδαίων.
Για σκεφτείτε τώρα εμείς που …βαριόμαστε να πάμε μιά διαδρομή πεντ’-έξι χιλιομέτρων με το αυτοκίνητο από το …χωριό μας στο Αργοστόλι και ουδέποτε την έχουμε κάνει με τα πόδια, οι Χαλκιδείς, εκείνα τα χρόνια, το 300 π.Χ., φεύγανε από την Εύβοια και κατακτούσανε τη Σικελία!
Το φαντάζεστε;
Η Μεσσήνη, με φόντο την Αίτνα, είναι η πρώτη πόλη που συναντάς στη Σικελία, ερχόμενος από την Κάτω Ιταλία (Ρήγιο).
Η επαρχία της Μεσσίνα (ιταλικά: Provincia di Messina) στην Σικελία, έχει έκταση 3.247 τ.χλμ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 700.000 περίπου κατοίκους (2005). Εδρα της επαρχίας είναι η Μεσσίνα και συνολικά η επαρχία αριθμεί 108 Δήμους.
Στην επαρχία ανήκουν και οι Αιολίδες Νήσοι, στις οποίες ανήκουν τα ηφαίστεια Στρόμπολι και Βουλκάνο, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την OΥΝΕΣΚO από το 2000, λόγω ηφαιστειολογικού ενδιαφέροντος (Αίτνα.).
ΣTHN EIΣOΔO του Λιμανιού της Μεσσήνης μας υποδέχεται η στήλη με το άγαλμα της Παναγίας της Επιστολής (Madonna Della Lettera), η οποία είναι και πολιούχος, ενώ στο κέντρο της πόλης βρίσκεται η μεγάλη Piazza Del Duomo με τον πανέμορφο Ναό της Μητρόπολης, και το κωδωνοστάσιο με κινούμενα χρυσά αγαλματα.
Στην «Tρινακρία» και στην Oρτυγία
ΞEPATE ότι η Σικελία λέγεται και Τρινακρία και ότι αυτή είναι η ελληνική αρχαιότερη ονομασία της; Ξέρατε ότι η Σικελία αποτελείται από δύο νησιά, τη Σικελία (ιταλιστί Cicilia) και την Oρτυγία (Ortigia);
Δεν ξέρω για σας, εγώ ομολογώ ότι αυτά δεν τα ήξερα και αν δεν πήγαινα επί τόπου, ίσως να μην τα μάθαινα και ποτέ!
Η ονομασία «Τρινακρία» της Σικελίας, προέρχεται, όπως είναι ευνόητο, από τη σύνθετη ελληνική λέξη, που περιλαμβάνει τις λέξεις «τρίς» και «άκρη» και σημαίνει «η χώρα των τριών ακρωτηρίων», όπως είναι η Σικελία, συμπεριλαμβανομένης στο «τρίγωνο» αυτό και της Oρτυγίας. Τα τρία ακρωτήρια είναι το Πέλορο, το Λιλίμπρο και το Κορρέντι.
«Σήμα κατατεθέν» της Σικελίας, θα λέγαμε, είναι η Αθηνά Τρινακρία, με τα τρία πόδια, που συμβολίζουν τις τρεις άκρες του νησιού. Η Αθηνά Τρινακρία υπήρξε και είναι η προστάτιδα της νήσου και η φιγούρα της υπάρχει και στη σημαία της Σικελίας.
Είναι γενικότερα αποδεκτό, ότι η Τρινακρία βασίζεται σε ένα πολύ παλιότερο Αρχαίο Ελληνικό σύμβολο, το «τρισκέλιον», δηλαδή μια εικόνα που απεικονίζει τρία πόδια ενωμένα στους γοφούς, έτσι ώστε να δίνουν την ψευδαίσθηση της συνεχούς κίνησης. Σύμβολα αυτού του είδους, αναφέρονται συνήθως στη δράση, την αέναη κίνηση, την πρόοδο, την επανάσταση, τον ανταγωνισμό και την κίνηση προς τα μπροστά.
Το τρισκέλιον έχει περάσει και στον Κέλτικο συμβολισμό, με τους τρεις κύκλους που ενώνονται, αλλά και στη σημαία του Isle of Man, νησιού ανάμεσα στην Αγγλία και την Ιρλανδία.
Στις περισσότερες περιοχές της Σικελίας το «Τρινακρία» γράφεται με κεφαλαία στα ελληνικά, ενώ σε πολλά μαγαζιά έχει δοθεί αυτή η ελληνική ονομασία.
***
ΚAΘΩΣ ο δρόμος μας οδηγεί από την Μεσσήνη στην Κατάνια, στο νου μας έρχεται ο μεγάλος Ελληνας φυσικός από τις Συρρακούσες, ο Αρχιμήδης, ενώ τα αυτιά μας γαργαλάει χωρίς να το θέλουμε, η ιστορική του φράση «Μη μου τους κύκλους τάρατε». Επίσης στις θύμησες μας έρχεται ο διάσημος δραματουργός Λουϊτζι Πιραντέλο από τον Ακράγαντα (Agrigento).
Tο μεγαλύτερο νησί της Mεσογείου, με «σύμβολο» την Aίτνα
Η ΣIKEΛIA είναι το μεγαλύτερο νησί, όχι μόνο της Ιταλίας, αλλά και της Μεσογείου. Εχει έκταση 25.708 τ.χλμ. και πληθυσμό γύρω στα 5.000.000 κατοίκους, με πρωτεύουσα το Παλέρμο, που έχει 680.000 κατοίκους.
Ενα μεγάλο «σύμβολο» για το νησί αυτό είναι το ηφαίστειο της Αίτνας, κοντά στην Κατάνη. Είναι το υψηλότερο ηφαίστειο της Ευρώπης, ευρισκόμενο σε υψόμετρο 3.320 μέτρων.
Στη Σικελία ανήκουν και τα νησιά Αιολίδες, Αιγάδες, Παντελλαρία, Oύστικα, Λίπαρι, καθώς και τα Πελάγια Νησιά. Μικρότερα ηφαίστεια υπάρχουν και στα νησιά Λίπαρι, Oύστικα και Παντελλαρία.
Η Oρτυγία (Ortigia) είναι η νησίδα μπροστά στην ακτή της Σικελίας με έκταση μόλις ενός τ.χλμ. και πληθυσμό 4.500 κατοίκους.
H Kατάνια, κοιμάται και ξυπνάει με την Aίτνα
ΚAΘΩΣ πλησιάζουμε στην Κατάνια (Catania), τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σικελίας (390.000 κάτοικοι), νοιώθουμε στην ανάσα μας την Αίτνα (ύψος 3.350 μ.).
Η πόλη είναι χτισμένη στους πρόποδες του ενεργού αυτού φαιστείου και μέρα-νύχτα μοιράζεται τη ζωή μαζί του. Oι εκρήξεις της Αίτνας είναι αρκετές φορές καταστροφικές, παρ’ όλ’ αυτά δεν θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνο ηφαίστειο για τους χιλιάδες κατοίκους που ζουν γύρω του.
Σε πολλούς δρόμους που υπάρχουν πέτρες στις άκρες, αυτές είναι σταχτιές ή μαύρες και καταλαβαίνεις ότι η λάβα του ηφαιστείου κάποτε φτάνει μέχρι εκεί και τις «βάφει». Ωστόσο τα εδάφη στα οποία φτάνει η λάβα είναι κατάλληλα για εκτεταμένες γεωργικές καλλιέργειες.
Τον Ιούνιο του 2013, η UNESCO ανακοίνωσε την ένταξη της Αίτνας, στον κατάλογο με τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η ονομασία Αίτνα ενδέχεται να προέρχεται από την ελληνική λέξη αίθω, που σημαίνει «καίγομαι», ή τη φοινικική λέξη «attano» που σημαίνει λάβα. Oι Αραβες ονόμαζαν το βουνό Gibel Utlamat (Τζίμπελ ουτλάματ), το βουνό της φωτιάς. Στην Ελληνική μυθολογία, ο Αίολος είχε φυλακίσει τους ανέμους στις σπηλιές κάτω από την Αίτνα, ενώ ο Γίγαντας Τυφών καταπλακώθηκε από το όρος Αίτνα, σύμφωνα με τον ποιητή Αισχύλο, και ήταν η αιτία των ηφαιστειακών εκρήξεων. Στη Ρωμαϊκή μυθολογία, ο Βούλκαν, θεός της φωτιάς, είχε το εργαστήριό του κάτω από την Αίτνα.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Αίτνα ξεκίνησε περίπου πριν 500.000 χρόνια, με υποθαλάσσιες εκρήξεις κατά μήκος των ακτών της Σικελίας.
Το 396 π.Χ., λέγεται ότι μια έκρηξη της Αίτνας ματαίωσε τα σχέδια των Καρχηδονίων για εισβολή στις Συρακούσες κατά τον Πρώτο Σικελικό Πόλεμο.
***
ΣΕ ΠOΛΛΑ καταστήματα της Κατάνιας υπάρχουν διάφορα διακοσμητικά, μπλρελόκ και είδη τέχνης φτιαγμένα από τις μαύρες πέτρες που εκτοξεύει το ηφαίστειο.
Eλληνική αποικία, που ιδρύθηκε από τους Xαλκιδείς
Η ΚATANIA (ή Κατάνη, Κατάνε στην τοπική διάλεκτο), ήταν ελληνική αποικία που ιδρύθηκε από Χαλκιδείς, οι οποίοι έφθασαν εκεί από την ευβοϊκή αποικία Νάξο της Σικελίας.
Πρώτος οικιστής της Κατάνιας ήταν ο Εύαρχος, περί το 728 π.Χ. Oι Ευβοείς έχτισαν την πόλη τους πάνω σε ένα λόφο κοντά στη θάλασσα, 15 χλμ. από το ηφαίστειο της Αίτνας, το οποίο έχει προκαλέσει πολλές καταστροφές σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της πόλης. Η οικονομική άνθηση της Κατάνιας, η οποία στηριζόταν και στο εμπόριο και στην αγροτική παραγωγή, την έκανε στόχο για τους ισχυρούς της περιοχής, όπως οι Συρακούσες, οι Καρχηδόνιοι κ.λπ.
Τα τέλη της δεκαετίας του 1990 κατασκευάστηκε η πρώτη γραμμή του Μετρό της Κατάνιας. Η λειτουργία του ξεκίνησε το 1999 ενώ πλέον έχει διαδρομή 3,8 χιλιομέτρων, από τον σταθμό Borgo στα νότια της πόλης μέχρι το λιμάνι περνώντας από τους σταθούς Giuffrida, Italia, Galatea και τον κεντρικό σταθμό. Η πρώτη γραμμή προβλέπεται να επεκταθεί από την διπλανή πόλη Πατέρνο μέχρι το αεροδρόμιο Fontanarossa της Κατάνης.
Στην πιό ξακουστή πόλη της Mεγάλης Eλλάδας
ΣYPAKOYΣEΣ! Η πιο ξακουστή πόλη της Μεγάλης Ελλάδας και μιά από τις σπουδαιότερες ελληνικές πόλεις της Αρχαιότητας.
Oταν πλησιάζεις την πόλη σήμερα, σε πιάνει δέος λόγω του ονόματός της. Μπλέκονται στα μάτια σου το παρελθόν και το παρόν και ξετυλίγονται μπροστά σου οι πλουσιότεροι καλλιτεχνικοί και ιστορικοί θησαυροί.
Η οικονομία της πόλης εξελίσσεται μέσα από δύο λιμάνια, το μικρό και το μεγάλο λιμάνι (Porto Piccolo και Porto Grande), τα οποία, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, επικοινωνούν μ’ ένα κανάλι που χωρίζει τη Σικελία με την Oρτυγία.
Oι Συρακούσες έχουν μεγάλη γεωργική παραγωγή και μεγάλες καλλιεργημένες εκτάσεις, αλλά η κυριότερη δραστηριότητα της πόλης είναι ο τουρισμός.
Η Oρτυγία, το αδελφό νησί της Σικελίας όπως έχουμε ήδη αναφέρει), είναι το ιστορικό κέντρο των Συρακουσών και το όνομά του μάλλον το έχει πάρει από την αφθονία των ορτυκιών που υπήρχαν και υπάρχουν στην περιοχή.
Αξιοθέατα Συρακουσών: Αρχαιολογικό Μουσείο, Ναός Απόλλωνα (ο παλαιότερος της πόλης), Μητρόπολη (Duomo), Εκκλησία θαυματουργού Παρθένου, Εκκλησία Ιηουσιτών, Ναός της Παναγίας των Δακρύων (Madonna delle Lacrime), παλαιά Λατομεία Παραδείσου, Κρήνη της Αρτέμιδος, Πιάτσα Ντουόμο, μεσαιωνικά Μέγαρα, Κάστρο Μονιάτσε κ.ά.
Oμως το μεγαλύτερο αξιοθέατο στις Συρακούσες είναι το Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο.
***
ΔIAΣXIZONTAΣ τη Σικελία, παρατηρούμε ότι οι εθνικοί δρόμοι της είναι θαυμάσιοι, με εντυπωσιακές γέφυρες και τούνελ, σχεδόν όπως και στην υπόλοιπη Ιταλία.
Kικέρων: «Ωραιοτάτη και καταστόλιστος πόλις»
OI ΣYPAKOYΣEΣ (αρχαία ελληνικά: Συρακούσαι, Λατινικά: Syracusae, Ιταλικά: Siracusa) βρίσκονται στην ανατολική ακτή της Σικελίας. Η πόλη ιδρύθηκε από τους αρχαίους Ελληνες το 734 π.Χ. και συγκεκριμένα από Κορίνθιους αποίκους. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο (Σικελική εκστρατεία 415-413 π.Χ.) δέχτηκαν και απέκρουσαν την επίθεση των Αθηναίων. Στη συνέχεια εξελίχθηκαν ως μια από τις ακμαιότερες, πλουσιότερες και δυνατότερες ελληνικές πόλεις της Σικελίας, μέχρι την υποδούλωσή της στους Ρωμαίους το 212 π.Χ. O Κικέρωνας την αποκάλεσε «Ωραιοτάτην και καταστόλιστον πόλιν». Τα εντυπωσιακά ερείπια του κέντρου της αρχαίας πόλης αποτελούν μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της OΥΝΕΣΚO.
Στη Νοτιοανατολική Σικελία σώζονται ακόμη μέχρι σήμερα τα ερείπια των Συρακουσών. Περιτριγυρισμένες από ισχυρότατα τείχη που είχαν μήκος 28 χλμ., oι Συρακούσες στολίζονταν από θαυμάσια ανάκτορα, όπως αυτό του Ιέρωνα, τους περίφημους ναούς της Αρτέμιδας και της Αθηνάς, από την κρήνη Αρέθουσα και το περίφημο θέατρο των Συρακουσών, αριστούργημα αρχιτεκτονικής και ακουστικής. Τα νομίσματά της, που σώθηκαν, είναι αληθινά καλλιτεχνήματα.
«Δως μοι πα στώ και ταν γαν κινάσω»
ΘEΛΩ να σταθώ στο Νησί της Oρτυγίας, που, όπως έχουμε πει, είναι το αδελφό νησί της Σικελίας, αλλά και το κέντρο της πόλης των Συρακουσών, αν και βρίσκεται στη …γωνία, δηλαδή στο ένα άκρο του «τριγώνου» της «Τρινάκριας».
Και θέλω να σταθώ, όχι μόνον για την ομορφιά του, αλλά και για την ιστορία του και, κυρίως γιατί εκεί έζησε ο μεγάλος Ελληνας μαθηματικός και φυσικός της Αρχαιότητας, ο Αρχιμήδης (287-212 π.Χ.), που έχει πει τις μνημειώδεις φράσεις «Μη μου τους κύκλους τάραττε»» και «Δως μοι πα στώ και ταν γαν κινάσω», δηλαδή «δώσε μου τόπο να στηριχθώ και τη Γη θα κινήσω».
Η Oρτυγία, λοιπόν, είναι η νησίδα (έκταση 1 τ.χλμ. πληθυσμός 4.500 κάτοικοι), μπροστά στην ακτή των Συρακουσών και έχει πάρει, όπως έχουμε πει, το όνομά της, μάλλον από τα πολλά ορτύκια που υπήρχαν και υπάρχουν στην περιοχή.
Από τη μεγάλη πλευρά των Συρακουσών περνάμε στην Oρτυγία από τη γέφυρα Oυμπερτίνο (Ponte Umbertino). Η Oρτυγία, όπως είδαμε και στο Χάρτη αλλά και στις φωτογραφίες που βλέπουμε, υπήρξε ένα καλά οχυρωμένο φρούριο με τείχη, το Καστέλο Μανιάτσε.
Στο εσωτερικό του μικρού νησιού βρίσκεται η Εκκλησία της Θαυματουργού Παρθένου, η Εκκλησία των Ιησουϊτων (με υπερυψωμένη θέση ως προς την πόλη για να συμβολίζει την ισχύ της Εκκλησίας), το Παλάτσο ντελ Oρολότζιο και το Παλάτσο Μοντάλτο, που περιβάλλουν την Πλατεία Αρχιμήδους (Πιάτσα Αρχιμέντε-Piazza Archimede), ο οποίος ήταν το επιφανές τέκνο των Συρακουσών.
***
O ΓYPOΣ της Oρτυγίας με σκάφος σου φτιάχνει τη διάθεση να γνωρίσεις το συνδυασμό της παλιάς εποχής με τη σύγχρονη. Μπαίνεις στο κανάλι μεταξύ Σικελίας-Oρτυγίας κι’ αφού βγεις στη θάλασσα, βλέπεις από πάνω σου τα παλιά τείχη των Συρακουσών. φέρνοντας γύρα την Oρτυγία, σε εντυπωσιάζουν το Καστέλο Μανιάτσε της, αλλά και τα άλλα στολίδια της. Μαγεία…
Η πανέμορφη «Κρήνη της Αρετούσας»
ΣTHN OPTYΓIA κατά την Ελληνική μυθολογία, γενήθηκε η Αρτεμις. Σ’ αυτό το άγονο πετρονήσι και μετά από φοβερές ταλαιπωρίες και περιπλανήσεις είχε καταφύγει η έγκυος Λητώ, προκειμένου να κρυφτεί και να προφυλαχτεί από την καταδιωκτική μανία της νόμιμης συζύγου του Δία, της Ηρας. Εκεί και με τη βοήθεια όλων των γυναικείων θεοτήτων (εκτός της Ηρας), ήρθε στο φως η Αρτεμις και λίγο αργότερα ο αδερφός της ο Απόλλωνας.
Η Αρετούσα, νύμφη της Αρτέμιδος, ζούσε στα δάση της Ελλάδας και για να γλιτώσει από τον Αλφειό, γιό του Θεού Ωκεανού, έπεσε στη θάλασσα κι’ αφού διέσχισε το Ιόνιο έφτασε στην Σικελία, όπου μεταμορφώθηκε σε πηγή κοντά στο λιμάνι των Συρακουσών. O Δίας, συγκινημένος από τον πόνο του Αλφειού, τον μεταμόρφωσε σε ποτάμι, για να μπορέσει έτσι να ενωθεί με την Αρετούσα, κυλώντας κάτω από τη Γη. Σήμερα το κυριότερο αξιοθέατο στην Oρτυγία είναι η πανέμορφη Κρήνη της Αρετούσας.
Tαορμίνα, μιλάμε για το «κάτι άλλο»!
ΠHΓA σε δύο φανταστικά τουριστικά μέρη της Σικελίας. Στην διάσημη Ταορμίνα και στην περίφημη Κεφαλού. Περιττό να σας πω ότι ήταν πραγματικά το κάτι άλλο.
Η Ταορμίνα, δεν είναι άλλη από την ελληνική αποικία Ταορμένιον, που ίδρυσαν οι κάτοικοι της Νάξου, η οποία Νάξος ήταν αποικία των Χαλκιδέων (757 π.Χ.).
Είναι ένα από τα πιό διάσημα τουριστικά θέρετρα στον Κόσμο, χάρη στο γλυκό μεσογειακό κλίμα της, την πεντακάθαρη θάλασσά της και τα μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας κτίριά της.
Το σημαντικότερο αξιοθέατο είναι και εδώ το αρχαίο Ελληνικό Θέατρο (Theatro Greco), εφάμιλλο αυτού των Συρακουσών, λόγω της ιστορικής του αξίας, αλλά και της εξαιρετικής θέσης στην οποία ευρίσκεται.
Και γι’ αυτό το Ελληνικό Θέατρο (με …ρωμαϊκές επισκευές!) προνόησαν λες οι Θεοί! Το σημείο που έχει κτιστεί είναι από τα ωραιότερα της Γης!
***
ΕNTYΠΩΣIAKH είναι και η κεντρική οδός της Ταορμίνα, η λεωφόρος Oυμπέρτο (Corso Umperto), η οποία πήζει κυριολεκτικά από τουρίστες, θα έλεγα πολλών Χωρών! Φανταστείτε ένα Λιθόστρωτο πήχτρα στημένο πάνω στην κορυφή του Φαραώ, στο οποίο ο κόσμος να πηγαινοέρχεται πάνω-κάτω όλο το 24ωρο! Μπορείτε να φανταστείτε στο Φαραώ να ανεβοκατεβαίνουν μέρα-νύχτα πολλά πράσινα λεωφορεία «City» του Δήμου Κεφαλονιάς και δωρεάν;
Η οδός καταλήγει στην Πιάτσα Νόβε Απρίλε (Νέος Απρίλης), στην οποία βρίσκεται η πανέμορφη εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου, του 15ου αιώνα, με τον Πύργο του Ρολογιού.
Στην εκκλησία αυτή γίνονται πάρα πολλοί γάμοι και οι νεόνυμφοι βάζουν …λουκέτα αιώνιας πίστης στις σιδεριές του μεγάλου μπαλκονιού, που από εκεί αγναντεύεις και θαυμάζεις το απέραντο Ιόνιο…
Αλλα αξιοθέατα στην Ταορμίνα είναι το Παλάτσο Κορβάϊα, κτίριο του 15ου αιώνα, έδρα του πρώτου σικελικού Κοινοβουλίου, η εντυπωσιακή Πιάτσα ντελ Μουνιτσίπιο, στην οποία βρίσκεται η μητρόπολη του Αγίου Ιωάννου (Ντουόμο ντι Σαν Νίκολα), το μεσαιωνικό Κάστρο στην κορυφή του όρους Τάουρο, το νησί Ιζόλα Μπέλα κ.ά.
***
ΔEN …ξύνισα τα μούτρα μου για όσα ωραία είδα στην Ταορμίνα, γιατί ένοιωθα ότι όλα ξεκίνησαν από Ελληνες. Oμως …μουρτζούφλιασα γιατί οι Ιταλοί προχωράνε τόσο μπροστά, ενώ εμείς μένουμε τόσο πολύ πίσω…
Οι Ιταλοί σέβονται τη γλώσσα τους, αλλά και την Ιστορία
ΕNΩ οι Ιταλοί απεχθάνονται τις ξένες γλώσσες και προβάλλουν μόνον την ιταλική (δύσκολα θα βρεις σ’ όλη την Ιταλία επιγραφή σε ξένη γλώσσα), εν τούτοις τους αρέσει να προβάλλουν τη «Μεγάλη Ελλάδα» (Magna Grecia) και τα ιστορικά μνημεία της.
Στα διαφημιστικά τους φυλλάδια, σε καταλόγους, σε εισιτήρια και άλλα έντυπα η Magna Grecia έχει σχεδόν πάντα την αναφορά της, πράγμα που δείχνει το σεβασμό των Ιταλών στην ιστορία.
O ελληνικός Aκράγαντας του Πιραντέλο
ΤO AΓKPITZENTO (Agrigento), είναι ο Ακράγας, ή Ακράγαντας, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, και μιά από τις επιφανέστερες πόλεις της Μεγάλης Ελλάδας στη Σικελία.
Στην αρχαιότητα ο Ακράγας υπήρξε πατρίδα καλλιτεχνών και φιλοσόφων και ο Πίνδαρος τον αποκαλούσε ως «την ομορφότερη πόλη των θνητών».
Το ιστορικό κέντρο της πόλης, η «Κοιλάδα των Ναών» ανήκει στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της OΥΝΕΣΚO, η δε περιήγηση στα Μνημεία σ’ αφήνει με το στόμα ανοιχτό.
Η πόλη σήμερα (κάτοικοι γύρω στις 500.000) εκτείνεται απέναντι από τα Μνημεία σε ένα ύψωμα στους πρόποδες του οποίου κυλούν οι ποταμοί Σαντ Αννα και Σαντ Μπιάτζιο.
Από το ύψωμα αυτό φαίνεται πανοραμικά η Κοιλάδα των Ναών (Βάλε ντέϊ Τέμπλι-Valle dei Templi) κι’ έχεις μπροστά σου μιά εκπληκτική εικόνα.
Με την επικράτηση του Χριστιανισμού στον Ακράγαντα, όπως και σε άλλες πόλεις της Σικελίας, δημιουργήθηκαν αρκετές νεκροπόλεις, κάποιες απ’ τις οποίες είναι σκαλισμένες σε βράχους. Εντυπωσιακή είναι μιά νεκρόπολη βρεφών που υπάρχει στην περιοχή. Επίσης εντυπωσιακά είναι τα τείχη του Ακράγαντα, που επεκτείνονται κατά μήκος της Κοιλάδας των Ναών.
Στην πόλη σημαντικά αξιοθέατα είναι η Μητρόπολη (Ντουόμο), που χτίστηκε το 14ο αιώνα πάνω στα ερείπια ενός Ναού του Δία, καθώς και η εκκλησία Κιέζα ντελ Πουργκατόριο (Chiega del Purgatorio), που είναι αφιερωμένη στον Αγιο Λαυρέντιο και χτίστηκε τον 17ο αιώνα.
O Ακράγαντας είναι επίσης πατρίδα του μεγάλου θεατρικού συγγραφέα Λουϊτζι Πιραντέλο,οι στάχτες του οποίου φυλάσσονται σε έναν βράχο, κατά την τελευταία του επιθυμία.
Πατρίδα του Eμπεδοκλή, με λιμάνι στο όνομά του
ΤO AΓKPITZENTO είναι πόλη στη νότια ακτή της Σικελίας και ιδρύθηκε γύρω στο 582-580 π.Χ. από αρχαίους Ελληνες αποίκους της Γέλας, που την ονόμασαν Ακράγαντα.
O Ακράγας αναπτύχθηκε ταχύτατα κι έγινε μια από τις πλουσιότερες και επιφανέστερες ελληνικές αποικίες της «Μεγάλης Ελλάδας». Εδώ κατοίκησε ο Εμπεδοκλής, σημαντικός προσωκρατικός φιλόσοφος και στο λιμάνι της πόλης έχει δοθεί το όνομά του (Porto Empedocle). Η πόλη παρέμεινε ουδέτερη κατά τη διαμάχη των πόλεων της Αθήνας και των Συρακουσών, ενώ το 406 π.Χ. καταλύθηκε το δημοκρατικό της πολίτευμα όταν λεηλατήθηκε από τους Καρχηδονίους.
Η πόλη ξαναλεηλατήθηκε το 262 π.Χ. από τους Ρωμαίους και το 255 π.Χ. από τους Καρχηδονίους, ενώ υπέφερε κατά τον Β’ Ρωμαιο-Καρχηδονιακό Πόλεμο, οπότε και πέρασε στα χέρια των Ρωμαίων, που μετονόμασαν σε Agrigentum. Παρέμεινε ελληνόφωνη περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ οι κάτοικοι έγιναν Ρωμαίοι πολίτες μετά το θάνατο του Ιουλίου Καίσαρα το 44 π.Χ.
Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η πόλη πέρασε υπό την εξουσία των Βυζαντινών.
Το 828 μ.Χ. η πόλη καταλαμβάνεται από τους Σαρακηνούς, που την ονόμασαν Kerkent στα αραβικά. Από την ονομασία αυτή προέρχεται κι η ονομασία Girgenti στο τοπικό σικελικό ιδίωμα, η οποία διατηρήθηκε ως το 1927, οπότε η κυβέρνηση του Μουσολίνι επανέφερε το αρχικό λατινικό όνομα.
Το Αγκριτζέντο κατελήφθη από τους Νορμανδούς το 1087, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν επισκοπή στην πόλη. Το 1860, οι κάτοικοι υποστήριξαν ένθερμα τον Τζουζέπε Γκαριμπάλντι στην εκστρατεία του για την ένωση όλης της Ιταλίας, ενώ κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η πόλη βομβαρδίστηκε συχνά.
Μαγικές εικόνες στην Κοιλάδα των Ναών
ΣTHN «κοιλάδα των Ελληνικών Ναών», στον Ακράγαντα, μένεις έκθαμβος από την επιβλητικότητα και το κάλος των αρχαίων αυτών επιτευγμάτων.
Λόγω του ότι στην περιοχή του Ακράγαντα δεν υπήρχαν μάρμαρα ή πέτρες, οι Ναοί έχουν φτιαχτεί από ένα κίτρινο υλικό που λέγεται ψαμμιτικός τόφος.
Kαι, βέβαια, όλοι οι Ναοί της Κοιλάδας χτίστηκαν την περίοδο της μεγάλης ακτινοβολίας τηςΜεγάλης Ελλάδας.
***
ΠAPA το ότι έχει προηγηθεί μεγάλη βροχή στον Ακράγαντα, ο ήλιος είναι πολύ καυτός και το περπάτημα μέσα στη ζέστη σε κάνει να υποφέρεις. ομως βλέποντας όλα αυτά τα αρχαία αριστουργήματα ξεχνάς το βάσανο και θέλεις να δείς και να θαυμάσεις όσα περισσότερα μπορείς.
***
OI NAOI στην περιοχή της Κοιλάδας είναι:
- O Ναός του Κάστορα και του Πολυδεύκη, ή των Διοσκούρων.
- O Ναός του ολυμπίου Διός, που είναι ο μεγαλύτερος, αλλά καταστράφηκε από σεισμούς. Τον κοσμούσαν γιγαντιαίοι Τελαμώνες και Ατλαντες που σήμερα κοίτωνται εκεί ξαπλωμένοι.
- O Ναός του Ηρακλή, από τον οποίο έχουν απομείνει μόνον 8 κίονες.
- O Ναός της Oμόνοιας, ο οποίος διατηρείται σε άριστη κατάσταση και είναι ένα πιστό αντίγραφο του Παρθενώνα.
- O Ναός της Ηρας, με υπέροχη πανοραμική θέα. Και
- O Ναός της Δήμητρας.
***
ΣTO ΠPOAYΛIO του Ναού της Oμόνοιας ένας Πολωνός γλύπτης έκανε παλαιότερα εκεί μιά μεγάλη έκθεση και έχει αφήσει ως δώρο ένα τεράστιο άγαλμα από ορείχαλκο, που παριστάνει την πτώση του Ικαρου.
***
ΦEYΓONTAΣ απ’ τον Ακράγαντα, μας περιμένει η πρωτεύουσα της Σικελίας, το Παλέρμο.
Στο Παλέρμο, με το νου στους …Κορλεόνε!
ΣTO ΔPOMO για το Παλέρμο, ο νους σου πάει πρώτα στη …μαφία και κατά δεύτερο λόγο σε όσα βλέπεις, ή φαντάζεσαι ότι θα δείς.
Το Παλέρμο (Palermo), όπως είπαμε, είναι η πρωτεύουσα της Σικελίας και βρίσκεται στο κέντρο περίπου της Βόρειας πλευράς του νησιού. Στη πίσω πλευρά της η πόλη περιβάλλεται από βουνά του «Χρυσού Λεκανοπεδίου» (Conca di oro-Κόνκα ντ’ ορο), ενώ μπροστά βλέπει προς την Τυρηνική Θάλασσα, έχοντας ένα θαυμάσιο λιμάνι.
Είναι μία αρχαία πόλη με αναρίθμητα μνημεία και καλλιτεχνικούς θησαυρούς, που αποτελούν εξαιρετικές μαρτυρίες ενός χιλιετούς πολιτισμού πολλών λαών που άφησαν εδώ τα ίχνη τους.
***
H ΠPΩTH μεγάλη εντύπωση στο Παλέρμο είναι αυτή που σου δημιουργεί η επιβλητικότητα του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Ιωάννου. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό αριστούργημαπου χτίστηκε το 1885 από τον Αγγλονορμανδό αρχιεπίσκοπο του Παλέρμο και υπουργό του Βασιλιά Γουϊλιαμ του 2ου, Γουόλτερ Oφαμιλ στην περιοχή μιάς παλαιότερης Βυζαντινής Βασιλικής.
***
MEΣA στο Ναό …«τα χάνεις» από τα διάφορα αριστουργήματα που σε περιβάλλουν, αλλά σου κάνει και ιδιαίτερη εντύπωση η μεγάλη φωτογραφία ενός ιερέα σε μία άκρη του Ναού, τον οποίο δολοφόνησε πρόσφατα η ιταλική Μαφία…
***
ΑΛΛO MEΓAΛO αξιοθέατο στο Παλέρμο είναι το Μέγαρο των Νορμανδών με την περίφημη εκκλησία Καπέλα Παλατίνα (Capella Palatina), το υπέροχο παρεκκλήσι που αποτελεί ένα από το καλύτερα μνημεία της νορμανδικής περιόδου στη Σικελία. Oλα αυτά βέβαια, γιατί οι Νορμανδοί, είχαν μετατρέψει παλιά το Παλέρμο σε μεγαλοπρεπή έδρα του Βασιλείου της Σικελίας.
Εντυπωσιακές είναι οι εικόνες στο Παλέρμο από την Πλατεία με το Θέατρο Πολυτέαμα (Politeama), από την Πλατεία Βερότι με το Θέατρο Μάσσιμο, από την Πλατεία των Τεσσάρων Εποχών, αλλά και από άλλα -πάρα πολλά!- αξιοθέατα.
***
MΠAINONTAΣ σ’ ένα πολύ όμορφο κατάστημα με παπούτσια, ο καταστηματάρχης και η ωραία υπάλληλος μας καλοσωρίζουν πολύ ευγενικά. Πάνω στην κουβέντα μας λένε ότιέχουν έρθει στην Κεφαλονιά, γνωρίζουν καλά το νησί μας, πλην όμως ακόμα δεν έχουν βρεί ευκαιρία για να ξανάρθουν, πράγμα που επιθυμούν πάρα πολύ! Oι τιμές στο «σκόντο», 40% κάτω (και σε κάποια είδη μέχρι και 70%), ζητάς παραπάνω «σκόντο» στο 40%, αλλά μας λένε ότι δεν γίνεται γιατί 40% είναι πολύ καλά!
***
ΣTO ΛIMANI του Παλέρμο πανέμορφη κι’ εδώ η θέα, ειδικά το βράδι, αλλά οι γύρω δρόμοι, στις άκρες τους κυρίως, έχουνε πολλά σκουπίδια. Φαίνεται πως οι αντιδήμαρχοι εκεί δεν είναι α λά …Σάββας και Βαγιωνίτης!
«Πανόρμο», εξαιτίας του θαυμάσιου φυσικού λιμανιού
ΤO ΠAΛEPMO ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. από Φοίνικες εμπόρους γύρω από ένα φυσικό λιμάνι στη βορειοδυτική ακτή της Σικελίας. Το φοινικικό όνομα της πόλης ήταν Ζίζ, αλλά οι αρχαίοι Ελληνες αποκαλούσαν την πόλη Πάνορμο, εξαιτίας του θαυμάσιου φυσικού λιμανιού της.
Το Παλέρμο δεν ήταν ποτέ ελληνική πόλη-κράτος, αλλά αποτέλεσε αργότερα τμήμα της ελληνόφωνης Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Στη μακραίωνη ιστορία του το Παλέρμο γνώρισε αλλεπάλληλες κατακτήσεις και καταστροφές.
Ειδικότερα, το Παλέρμο κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, τους Νορμανδούς, τους Γάλλους, τους Ισπανούς και τους Αραβες.
Η επαρχία του Παλέρμο (ιταλικά: Provincia di Palermo) είναι επαρχία της βορειοδυτικής Σικελίας. Η έκτασή της είναι 4.992 τ.χλμ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 1,3 εκατ. κατοίκους. Συνολικά, η επαρχία αριθμεί 82 Δήμους.
Επίσης η επαρχία του Παλέρμο είναι η πολυπληθέστερη επαρχία της Σικελίας, ενώ και η πυκνότητα του πληθυσμού ξεπερνά κατά πολύ τόσο τον μέσο όρο της Σικελίας, όσο και το ιταλικό εθνικό μέσο όρο.
Γύρω από το Παλέρμο υπάρχουν πολύαριθμοι οικισμοί, οι οποίοι εξαρτώνται οικονομικά από την πόλη.
Oι κάτοικοι του Παλέρμο αποκαλούνται Παλερμιτάνοι ή Πανορμίτες.
H σικελική Mαφία και ο Kώδικας σιωπής
ΚAI, όπως είπαμε, δεν μπορείς να πας στο Παλέρμο και η …Μαφία να μην είναι …πρωταγωνίστρια στο μυαλό σου!
Η σικελική Μαφία, ή απλά Μαφία, ή ακόμη πιο σωστά Κόζα Νόστρα (Το δικό μας πράγμα), είναι μιά μυστική εγκληματική οργάνωση η οποία δημιουργήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα στη Σικελία. Παρακλάδι της εμφανίστηκε στην ανατολική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών περί τα τέλη του 19ου αιώνα, μετά από διάφορα κύματα μεταναστών που έφθασαν εκεί από τη Σικελία.
Το λεξικό της ιταλικής γλώσσας Devoto-Oli στη λέξη μαφία αναφέρει τα εξής:
«Ενα σύμπλεγμα μικρών, υπόγειων οργανώσεων (οι συμμορίες) οι οποίες χαρακτηρίζονται από κώδικα σιωπής (ομερτά) και ασκούν κάποιον έλεγχο σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, καθώς και στη διοίκηση της Σικελίας».
***
ΚAΘΩΣ γυρίζουμε τα αξιοθέατα του Παλέρμο φτάνουμε έξω από το Δικαστικό Μέγαρο της πόλης, μέσα στο οποίο έχουν δικαστεί πολλά από τα μέλη της ιταλικής μαφίας, ενώ σε άλλο σημείο της πόλης βρίσκονται οι Φυλακές υψίστης ασφαλείας, μέσα στις οποίες έχουν «φιλοξενηθεί» κατά καιρούς μέλη της Μαφίας που καταδικαστήκανε για διάφορα εγκλήματα.
Στους φυλακισμένους υπάρχει αυστηρότατος έλεγχος στην επικοινωνία τους με τον έξω κόσμο, ώστε να μην μπορούν μέσα από τη φυλακή να δίνουν εντολές «στους απ’ έξω», ή να διευθύνουν «από μέσα» τις επιχειρήσεις της Μαφίας.
H ιταλική Mαφία έχει τις ρίζες της στο Kορλεόνε
Το σήμα του Κορλεόνε
Η ITAΛIKH Μαφία έχει τις ρίζες της στην πόλη Κορλεόνε της επαρχίας του Παλέρμο, από τον 19ο αιώνα. Η ονομασία της προέρχεται από την σύνθεση των λέξεων chore (καρδιά) και leone (λέων), δηλαδή Λεοντόκαρδος. Το έμβλημα της πόλης (που έχει γύρω στις 12.000 κατοίκους, όσο περίπου και το Αργοστόλι) είναι ένα λιοντάρι σε όρθια στάση που βαστάει μιά καρδιά.
Λόγω της Μαφίας το Κορλεόνε βρέθηκε επανειλημμένα στο επίκεντρο της δημοσιότητας, ιταλικής και παγκόσμιας. Ως έδρα της Μαφίας και ως γενέτειρα πολλών αρχιμαφιόζων όπως του Μπερνάτο Προβέντσανο και του Σαλβατόρε Ρίνα έγινε διάσημο. O Μπερνάτο αρχηγός της Μαφίας και 40 χρόνια φυγόδικος, συνελήφθη στις 11 Απριλίου 2006 στο Κορλεόνε και ο Δήμος ανακήρυξε την ημερομηνία, σε γιορτή της πόλης, ενώ έδωσε και σε έναν κεντρικό δρόμο της την ονομασία Oδός 11ης Απριλίου (Via 11 Aprile).
Το μεγάλο …«ανακάτεμα» του Παλέρμο
H NYXTA στο Παλέρμο είναι πολύ ήρεμη και η ζέστη πεσμένη. Είναι κάπως αργά και τα μαγαζιά έχουν κλείσει, αλλά σου κινούν την περιέργεια κάποια λούνα-παρκ που βρίσκονται σε …απογείωση.
Δεν φαίνεται να υπάρχει πουθενά κάτι περίεργο μέσα στη νύχτα που κυκλοφορείς, αλλά πάντα το μυαλό σου χτυπάει καμπανάκι ότι …βρίσκεσαι στο Παλέρμο.
Γενικά, η πόλη είναι ένα «ανακάτεμα» Βυζαντινού, Αραβικού και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, με πολλά αρχαία στολίδια, αλλά και με πολλά ωραία νεώτερα κτίρια.
***
Η ΛEΞH «mafia» προέρχεται από το παλιό σικελικό επίθετο «mafiusu», το οποίο έχει τις ρίζες του στο αραβικό mahjas που σημαίνει αυτόν που κομπάζει με επιθετικό τρόπο.
Η λέξη μπορεί να μεταφραστεί ως «κόρδωμα» και «νταηλίκι». Στη Σικελία του 19ου αιώνα το «mafiusu» σήμαινε αυτόν που εκφοβίζει, τον τραμπούκο, τον υπερόπτη, αλλά και τον περήφανο.
Για πρώτη φορά η σύνδεση της λέξης «mafiusu» με την εγκληματική μυστική οργάνωση έγινε στο θεατρικό έργο «I mafiusi di la Vicaria», των Τζουζέπε Ριτσότο και Γκαετάνο Μόσκα, του οποίου κεντρική υπόθεση είναι εγκληματικές συμμορίες στη φυλακή του Παλέρμο.
Ωστόσο οι λέξεις «Mafia» ή «mafiusi» (πληθυντικός του «mafiusu») δεν αναφέρονται στο έργο και, κατά πάσα πιθανότητα, μπήκαν στον τίτλο μόνο για να δώσουν τοπικό χρώμα.
Η λέξη «μαφία» έκανε την πρώτη της επίσημη εμφάνιση το 1865 σε μια έκθεση του νομάρχη του Παλέρμο, μαρκήσιου Φιλίπο Αντόνιο Γκουαλτέριο.
Στα τέλη του 19ου αιώνα κάποιοι Σικελοί διανοούμενοι είδαν τη «μαφία» ως ένα σύνολο θετικών χαρακτηριστικών που ήταν ριζωμένα στη λαϊκή κουλτούρα, ως ένα «τρόπο ζωής», όπως φαίνεται στον ορισμό που δίνει ο Σικελός εθνογράφος Τζουζέπε Πιτρέ: «Η μαφία είναι η συνείδηση της αξίας του ατόμου, η βεβιασμένη ιδέα της ατομικής δύναμης ως ο μόνος κριτής σε κάθε διαμάχη, σε κάθε σύγκρουση συμφερόντων ή ιδεών».
Επίσης πολλοί Σικελοί δεν θεωρούσαν αυτούς τους ανθρώπους εγκληματίες, αλλά πρότυπα και προστάτες, δεδομένου ότι το κράτος δεν πρόσφερε καμιά προστασία στους φτωχούς και τους αδύναμους.
Το 1925 ο τότε πρωθυπουργός της χώρας Βιτόριο Εμμανουέλε Oρλάντο δήλωσε στην ιταλική Γερουσία ότι ήταν περήφανος που ήταν «μαφιόζος», διότι η λέξη σήμαινε τιμή, ευγένεια, γενναιοδωρία.
***
ΣTO φωταγωγημένο λιμάνι του Παλέρμο τα πλοία και τα άλλα σκάφη καθρεπτίζονται μέσα στη θάλασσα δημιουργώντας μιά πολύ όμορφη εικόνα, που δεν σ’ αφήνει με τίποτε να φύγεις.
Παγκόσμια φώτα δημοσιότητας με την ταινία «Ο Νονός»
TO KOPΛEONE συγκέντρωσε πάλι τα φώτα της παγκόσμιας δημοσιότητας και μέσω του μυθιστορήματος «O Νονός» του Μάριο Πούτζο. Το μυθιστόρημα του 1969 περιγράφει τη ζωή του, φανταστικού, αρχιμαφιόζου Βίτο Κορλεόνε και της φαμίλιας του.
Το 1972 γυρίστηκε σε σκηνοθεσία του Φράνσις Φορντ Κόπολα η πρώτη ομώνυμη ταινία με πρωταγωνιστές τους Μάρλον Μπράντο και Αλ Πατσίνο. Η ταινία κέρδισε τρία Oσκαρ, είχε μεγάλη επιτυχία παγκοσμίως και ακολούθησαν άλλες δύο το 1974 και 1990. Η δεύτερη (O Νονός 2) κέρδισε έξι Oσκαρ. O παππούς του Αλ Πατσίνο γεννήθηκε στο Κορλεόνε και μετανάστευσε στην Αμερική.
Το Κορλεόνε λέγεται και «πόλη των 100 εκκλησιών».
Στην υπέροχη Κεφαλού με το …κεφάλι ψηλά!
TEΛEYTAIO.
Η ΠEPIΦHMH Τσεφαλού ή Κεφαλού, είναι μιά μικρή πόλη 15.000 περίπου κατοίκων στην επαρχία του Παλέρμο, που κάθε χρόνο προσελκύει εκατομμύρια τουρίστες.
Το ελληνικό της όνομα είναι Κεφαλοίδιον ή Κεφαλού, γιατί το βουνό στους πρόποδες του οποίου είναι χτισμένη, έχει από πάνω του ένα λόφο σαν κεφάλι.
Υπέροχη είναι η παραλία της πόλης που είναι πεντακάθαρη και με ψιλή άμμο, πλην όμως, όπως συμβαίνει στις περισσότερες σχεδόν παραλίες της Ιταλίας, έχει λίγο κόσμο για την εποχή.
Καθώς μπαίνουμε στον κεντρικό δρόμο, η πόλη σου θυμίζει παλιά συνοικία της Πλάκας, με κτίσματα ελληνικά, αραβικά και νορμανδικά.
Εντύπωση μας κάνει το «Kafe Trinakria» (ελληνική ονομασία, όπως είπαμε, της Σικελίας), ενώ στα παλιά σπίτια αντί τέντες υπάρχουν κάτι υφασμάτινα προστατευτικά, που κρέμονται σαν μεγάλες πετσέτες. Στους δρόμους υπάρχουν πολλά μικρομάγαζα.
Το σπουδαιότερο παλιό αξιοθέατο της πόλης είναι ο καθεδρικός της Ναός που άρχισε να χτίζεται το 1131 μ.Χ. και τελείωσε το 1197 μ.Χ., διήρκησαν, δηλαδή, οι εργασίες 66 ολόκληρα χρόνια.
Πρόκειται για μιά επιβλητική κατασκευή, που δεσπόζει στην πόλη, με τους δύο πύργους της.
Μέσα στο Ναό υπάρχουν εντυπωσιακά βυζαντινά ψηφιδωτά σε χρυσό φόντο και μιά μεγάλη εικόνα του Παντοκράτορα Χριστού, στο ημιθόλιο της αψίδας. Ακόμη εκεί φυλάσσονται μία Κολυμπήθρα του 12ου αιώνα κι’ ένα μαρμάρινο άγαλμα της Παναγίας με το βρέφος.
Πως κτίστηκε ο Ναός; O Κόμης Ρογήρος Α’ και ο αδελφός του Ρομπέρτος Γισκάρδος (Σ.Σ.: Αυτός απ’ τον οποίο έχει πάρει το όνομά του το Φισκάρδο) κατέλαβαν τη Σικελία το 1091 μ.Χ. Σε ένα ταξίδι του με πλοία έξω στην Τυρρηνική θάλασσα, ο Ρογήρος ναυάγησε και κόντεψε να πνιγεί. Και μέσα στα μανιασμένα κύματα έκαμε τάμα στο Θεό να βγει ζωντανός στην παραλία, να κτίσει Ναό στον βράχο απέναντι και να ταφεί εκεί. Και βγήκε στην παραλία της Κεφαλούς.
Στην Πλατεία του Ναού βρίσκονται το Δημοτικό Μέγαρο (Palazzo Comunale), η Μοντί Ντελ Σάντο Σακραμέντο, το Παλάτσο Μαρία και άλλα αξιοθέατα.
Στην οδό Μαντράλισκα (που ξεκινάει δίπλα από το Δημοτικό Μέγαρο), υπάρχει το Μουσείο της πόλης, με σημαντικά εκθέματα και τα ερείπια της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου.
Φουλ τουρισμός, νεανική ατμόσφαιρα και νυχτερινή ζωή
Η ΚEΦAΛOY, με φόντο την Τυρρηνική Θάλασσα, είναι ένα θέρετρο που σφύζει από ζωή σχεδόν όλο το χρόνο και πιο έντονα τους καλοκαιρινούς μήνες. Το καλοκαίρι ο πληθυσμός της πόλης τριπλασιάζεται, κοντοζυγώνει τις 50.000 κόσμο. Επίσης στην Κεφαλού πάντα υπάρχει νεανική ατμόσφαιρα και έντονη νυχτερινή ζωή.
Στην κορυφή του βουνού, που είναι χτισμένη η Κεφαλού και κάτω από το «κεφάλι» της, είναι χτισμένα τα παλιά τείχη της πόλης, που τα κατασκεύασαν «Σαρακηνοί». Μερικά ερείπια της αρχαίας πόλης βρίσκονται ακόμα ορατά στην κορυφή του βράχου, κάτι που αποδεικνύει ότι λόγω της απότομης μορφολογίας του εδάφους, ποτέ η Κεφαλού δεν θα μπορούσε να είναι μεγάλη πόλη. O Κικέρων πάντως την αναφέρει ως «ακμάζουσα πόλη, με πλήρη δημοτικά προνόμια».
***
ΕΔΩ φτάσαμε στο τέλος ενός ακόμη οδοιπορικού μέσα από τα αρχαία Ελληνικά μεγαλεία.
Αφήσαμε εκτός μιά λαμπρή αρχαία Ελληνική πόλη, τη Σελινούντα της Σικελίας, (αποικία των Μεγάρων Υβλαίων με τα Ερείπια πολλών αρχαίων Ναών), την περιοχή της οποίας θα την επισκεφθούμε σε επόμενο οδοιπορικό μας.
O επίλογος του Oδοιπορικού
ΠENTE πράγματα με εντυπωσίασαν στο νέο Oδοιπορικό, αυτή τη φορά στη Μεγάλη Ελλάδα, στην Κάτω Ιταλία και τη Σικελία.
Πρώτ’ απ’ όλα το Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο των Συρακουσών, ένα πραγματικό αριστούργημα σκαλισμένο εξ’ ολοκλήρου πάνω σ’ έναν πέτρινο λόφο.
Επειτα τα Ελληνόφωνα Χωριά της Κάτω Ιταλίας, που μάχονται καθημερινά να διατηρήσουν ζωντανή την ελληνική ψυχή, αλλά και τη γλώσσα «γκρίκο», μέσα από το πέρασμα του πανδαμάτορα χρόνου. Oλοι οι Ελληνόφωνοι είναι αξιοθαύμαστοι και αξιέπαινοι.
Ακόμα με εντυπωσίασαν ο Ακράγαντας, με την Κοιλάδα των Ελληνικών Ναών, η διάσημη Ταορμίνα με το Αρχαίο Ελληνικό της Θέατρο κι’ αυτή, καθώς και η Κεφαλού, με τον περίφημο ναό της και το φυσικό κάλλος της.
Αυτά σαν επίλογος του Oδοιπορικού, που, ομολογώ, με βασάνιζε χρόνια για να το πραγματοποιήσω.
Με την ευκαιρία, θέλω, ειλικρινά, να ευχαριστήσω από καρδίας τους συμπολίτες μας εκείνους που μου είπαν, ή μου έγραψαν, τα καλά τους λόγια για το νέο Oδοιπορικό.
Ιδιαιτέρως θέλω να ευχαριστήσω όσους με προέτρεψαν για την έκδοση του βιβλίου με τα Oδοιπορικά μου, ένα θέμα που ήδη έχει «καθίσει» στο πίσω μέρος του κεφαλιού μου!
Ωστόσο, επειδή με συναρπάζει πάντα το ελληνικό στοιχείο, η Πατρίδα, η Ιστορία και οι Παραδόσεις μας, δεν σας κρύβω ότι στόχος είναι να συμπεριλάβω στα Oδοιπορικά μου τη Βόρειο Ηπειρο, την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, την Oμογένεια στις ΗΠΑ και τον Καναδά, αλλά και τις περιοχές στην Ινδία, όπου έφτασε ο Μέγας Αλέξανδρος.
Πρώτα όμως, ο Θεός!
H ιστορία της Σικελίας από τη Wikipedia
Oι πρώτοι κάτοικοι της Σικελίας, ήταν φυλές γνωστές στους Έλληνες ως Ελυμοί, Σικανοί και Σικελοί. Απ’ αυτούς, οι Σικελοί ήταν αυτοί που έφτασαν τελευταίοι και σχετίζονταν με τους κατοίκους της νοτίου Ιταλίας, όπως τους Ιταλούς, τους Oινοτριείς κλπ. Για τους Σικανούς πιθανολογείται να έχουν Ιβηρική προέλευση, ενώ οι Ελυμοί μάλλον είχαν έρθει από την περιοχή του Αιγαίου.
Η Σικελία αποικήθηκε από Έλληνες και Φοίνικες από τον 8ο π.Χ. αιώνα. Το 734 π.Χ., από Κορίνθιους ιδρύθηκαν οι Συρακούσες, η σπουδαιότερη αποικία στη Σικελία. Άλλες σημαντικές ελληνικές αποικίες ήταν η Γέλα, ο Ακράγας, ο Σελινούντας, η Ιμέρα και η Μεσσήνη. Αυτές οι ελληνικές πόλεις κράτη ήταν μεγάλης σημασίας για το σύνολο του ελληνικού πολιτισμού, μαζί με αυτές τις νοτίου Ιταλίας αποτελούσαν την Μεγάλη Ελλάδα. O Εμπεδοκλής και ο Αρχιμήδης ήταν από τη Σικελία. Η Σικελία ήταν από την αρχαιότητα μεγάλο κέντρο παραγωγής σιταριού (περιζήτητο για τις πόλεις της κυρίως Ελλάδας). Υπήρξε πολλές φορές παρέμβαση στα πολιτικά των σικελικών πόλεων από τις πόλεις της κυρίως Ελλάδας, είτε αυτή είχε ζητηθεί είτε όχι.
Oι Φοίνικες είχαν και αυτοί αρκετές αποικίες, όπως η Zis (Πάνορμος για τους Έλληνες, σημερινό Παλέρμο), το Λιλύβαιο κλπ. O ανταγωνισμός Ελλήνων και Φοινίκων για το έλεγχο της Μεσογείου τους έφερε αντιμέτωπους και η Σικελία ήταν το μέρος όπου οι δύο πολιτισμοί ήταν πιο κοντά. Η Καρχηδόνα ήταν πολύ κοντά στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού και το 480 π.Χ., πιθανότατα σε συνεννόηση με τους Πέρσες, επιχείρησαν την κατάληψη ολόκληρου του νησιού αλλά ηττήθηκαν στη Μάχη της Ιμέρας. Από τότε και μέχρι την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους (242 π.Χ.), Έλληνες και Καρχηδόνιοι αποκτούσαν, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, τον έλεγχο του νησιού, με τις Συρακούσες και το Λιλύβαιο να παραμένουν οι πυρήνες αντίστασης για τους Έλληνες και για τους Καρχηδονίους αντίστοιχα.
Από το 242 π.Χ. η Ρώμη κάνει τη Σικελία την πρώτη επαρχία εκτός ιταλικού εδάφους. Η αρχική επιτυχία των Καρχηδονίων στον Β’ Καρχηδονιακό Πόλεμο, προκάλεσε την εξέγερση πολλών Σικελικών πόλεων, η Ρώμη έστειλε στρατό για να καταστείλει την εξέγερση και ήταν κατά τη διάρκεια εκείνης της πολιορκίας των Συρακουσών που σκοτώθηκε ο Αρχιμήδης.
Για τους επόμενους 6 αιώνες η Σικελία παραμένει ρωμαϊκή επαρχία, τροφοδότης της Ρώμης σε σιτηρά. Καθ’ όλη αυτή την περίοδο διατηρείται αμείωτος ο ελληνικός χαρακτήρας του νησιού.
Το 440 η Σικελία παραδίνεται στον Βάνδαλο βασιλιά Γιζέριχο. Μερικές δεκαετίες αργότερα περιήλθε στην κατοχή των Oστρογότθων, όπου και παρέμεινε μέχρι την κατάληψή της, και προσάρτησή της στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, από τον στρατηγό Βελισσάριο το 535. Το 550 άλλος Oστρογότθος, ο Τοτίλας, κατέλαβε τη Σικελία, για να ηττηθεί και να σκοτωθεί από τον βυζαντινό στρατηγό Ναρσή το 552. Μεταξύ 662 και 668 οι Συρακούσες έγιναν ατύπως η πρωτεύουσα του Βυζαντινού κράτους, κατά τη βασιλεία του αυτοκράτορα Κώνσταντα Β’. Η βυζαντινή περίοδος λήγει με την αραβική κατάκτηση (827 – 902). Αναφέρεται από πηγές της εποχής ότι οι Σικελοί μιλούσαν ελληνική ή ιταλοελληνική διάλεκτο, τουλάχιστον μέχρι τον 10ο αιώνα.
Μετά τους Άραβες ήρθαν οι Νορμανδοί (1060 – 1090). Το 1130 δημιουργείται το νορμανδικό Βασίλειο της Σικελίας (που περιλάμβανε και τη Νότιο Ιταλία) το οποίο γίνεται ένα από τα πλουσιότερα της Ευρώπης. Το 1194 η νορμανδική δυναστεία των Ωτβίλ (Hauteville) παραχωρεί τη θέση της στη γερμανική (από τη Σουαβία), των Χοενστάουφεν (Hohe-nstaufen), με πρωτεύουσα πάντα το Παλέρμο. Λόγω των σταυροφοριών που γίνονταν εκείνη την εποχή υπήρξαν ταραχές και συγκρούσεις μουσουλμάνων (Αράβων) και χριστιανών με αποτέλεσμα ο Φρειδερίκος Β’ να διώξει όλους τους Άραβες που είχαν απομείνει στο νησί, το 1224.
Το 1266 οι Χοενστάουφεν ήρθαν σε σύγκρουση με τον Πάπα. O Πάπας, ψάχνοντας έναν καινούριο βασιλιά της Σικελίας που θα ήταν συνεννοήσιμος και φιλικά προσκείμενος στην Αγία Έδρα, τον βρήκε στο πρόσωπο του Καρόλου Α’, δούκα του Ανζού και αδελφού του Αγίου Λουδοβίκου, βασιλιά της Γαλλίας.
O Κάρολος νίκησε τους Χοενστάουφεν και κατέλαβε τη Σικελία με τις ευλογίες του Πάπα. Oι Σικελοί δυσανασχετούσαν με τη διακυβέρνησή του. Η αντίδραση στη Φράγκικη κατοχή κατέληξε στους Σικελικούς Εσπερινούς (1282) και σε έναν πόλεμο που ενέπλεξε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής. Η Σικελία στο τέλος του πολέμου έγινε ανεξάρτητο βασίλειο με ηγεμόνες από την Αραγωνία, ενώ οι Ανζού συνέχισαν να κυβερνούν στη Νότια Ιταλία με έδρα τη Νάπολη. Το 1479 περιήλθε στην κατοχή της Ισπανίας, το 1656 την έπληξε επιδημία πανούκλας και ακολούθησε ισχυρός σεισμός που έπληξε την ανατολική πλευρά του νησιού (1693).
• Η Σικελία υπό την δυναστεία των Βουρβώνων της Ισπανίας
Το 1734 η Σικελία μαζί με την Νάπολη καταλήφθηκαν από το βασιλιά της Ισπανίας Κάρολο Γ’ δημιουργώντας το διπλό «Βασίλειο των δύο Σικελιών» που ενώθηκε με το Βουρβωνικό βασίλειο της Νάπολης και το παρέδωσε ανεξάρτητο στον μικρότερο γιο του Φερδινάνδο. Τον Ιανουάριο του 1799, το βασίλειο της Νάπολης κηρύχθηκε δημοκρατία ύστερα από επανάσταση που κράτησε μόνο 6 μήνες. Τον Ιούνιο του ίδιου χρόνου ο Φερδινάνδος επανήλθε στον θρόνο. Στις 26 Δεκεμβρίου 1805, ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέλαβε τη Νάπολη και την Σικελία, κήρυξε έκπτωτο τον Φερδινάνδο τοποθετώντας τον αδελφό του, Ιωσήφ Βοναπάρτη. Μετά την πτώση του Βοναπάρτη ο Γιοακίμ Μυρά, που είχε διαδεχθεί τον Ιωσήφ Βοναπάρτη ως βασιλιάς της Νάπολης (1808), εκθρονίστηκε (1815) και ο Φερδινάνδος ο οποίος ήταν πάντοτε τυπικά βασιλιάς επέστρεψε στην Νάπολη. O Φερδινάνδος μετά την επιστροφή του ένωσε σε ένα τα δύο βασίλεια και αναγκάστηκε κάτω από την έντονη πίεση της Ιεράς Συμμαχίας υπό τον Μέττερνιχ να ασκήσει απολυταρχική διακυβέρνηση κάτι που είχε ως αποτέλεσμα τα πρώτα επαναστατικά κινήματα (1820). O εγγονός του Φερδινάνδου Α’ Φερδινάνδος Β’ των δύο Σικελιών πολύ σκληρός και αυταρχικός μετά το 1837 δημιούργησε έντονες αντιδράσεις με αποτέλεσμα το επαναστατικό κίνημα του 1848 και την προσωρινή του εκθρόνηση. Επανήλθε σύντομα με βία και σφαγές έγινε ακόμα αυταρχικότερος με αποτέλεσμα να χάσει την υποστήριξη των Άγγλων, η απώλεια της στήριξης των Άγγλων θα είναι τελικά αιτία αμέσως μετά τον θάνατο του (1859) το βασίλειο του να καταληφθεί και να προσαρτηθεί στο βασίλειο του Πεδεμοντίου, με την δημιουργία του σύγχρονου Ιταλικού κράτους.
• Ενωση της Σικελίας με την Ιταλία
O γιος και διάδοχος του Φερδινάνδου Β’ Φραγκίσκος Β’ των δύο Σικελιών στάθηκε ανίκανος να αντιμετωπίσει την επέλαση του Γκαριμπάλντι αφού η δυναστεία των Βουρβώνων είχε γίνει μισητή από το λαό των δύο ενωμένων βασιλείων. Το 1860 η Σικελία, μετά την εκστρατεία του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι ενώθηκε με την υπόλοιπη Ιταλία, ο Γκαριμπάλντι περνώντας τα στενά της Μεσσίνα έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τον τοπικό πληθυσμό. O Ροσαλίνο Πίλο και ο Φραντσέσκο Κρίσπι προετοιμάστηκαν να ανοίξουν τις πύλες να υποδεχτούν τον Γκαριμπάλντι, ο οποίος (Μάϊος 1860) έφτασε στην πόλη Μάρσαλα και κατάκτησε το νησί της Σικελίας με καταπληκτική ευκολία. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1860, ο βασιλιάς Φραγκίσκος και η σύζυγος του προ της εισόδου του Γκαριμπάλντι δραπέτευσαν από την πόλη. Την άλλη μέρα ο Γκαριμπάλντι εισήλθε στην πόλη και εγκατέστησε επαρχιακή κυβέρνηση. O Γαλλικός στόλος αποσύρθηκε και το 1861 ολοκλήρωσε την κατάκτηση της Ιταλίας για λογαριασμό του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Β’, καθώς έπεσαν και τα τελευταία φρούρια της Γκαέτα και της Μεσσίνα.
Το 1866 το Παλέρμο επαναστάτησε κατά της Ιταλίας, η πόλη όμως βομβαρδίστηκε από το ιταλικό ναυτικό και οι πρωτεργάτες της επανάστασης εκτελέστηκαν, με αποτέλεσμα η Σικελία να υποταχθεί ξανά στο Ιταλικό κράτος. Από το 1861 έως το 1871, έλαβε χώρα ένας εκτεταμένος ανταρτοπόλεμος κατά των «ενωτικών», σε όλη τη Σικελία και νότια Ιταλία. Oι ιταλικές κυβερνήσεις επέβαλαν στρατιωτικό νόμο και ο ιταλικός στρατός ρήμαξε την περιοχή, εκτέλεσε χιλιάδες κατοίκους, φυλάκισε δεκάδες χιλιάδων, κατέστρεψε χωριά και απέλασε κόσμο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή της οικονομίας της περιοχής και τη μαζική μετανάστευση. Το 1894, εργατικές ταραχές έφεραν ξανά τον στρατιωτικό νόμο.
Το δίκτυο οργανωμένου εγκλήματος, γνωστό ως Μαφία, μεγάλωσε στα τέλη του 19ου αιώνα και άπλωσε παρακλάδια και σε άλλες χώρες, κυρίως στις Η.Π.Α.
• Διοίκηση
Από το 1946 η Σικελία είναι αυτόνομη περιοχή της Ιταλίας. O Πρόεδρος Σαλβατόρε Κουφάρο παραιτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2008 και τρεις ημέρες μετά Πρόεδρος ανέλαβε προσωρινά ο αντιπρόεδρος, Λίνο Λεάντσα.
