Τι θα γίνει με το Ενοριακό Λιτρουβιό της Παναγίας Φραγκάτων; Πόσο ακόμη θα παραμένει ερείπιο, ενώ το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο θα αδρανεί;

Απαράδεκτη εικόνα παρουσιάζει τo πάλαι ποτέ Λιτρουβιό της Παναγίας στον κεντρικό δρόμο των Φραγκάτων, την επαρχιακή οδό Αργοστολιού – Φραγκάτων – Movής Αγίου Γερασίμου, όπως δείχνει και η πρόσφατη φωτογραφία που δημοσιεύουμε. Εγκαταλελειμμένο, ερειπωμένο, άθλιο.
Και όμως το Λιτρουβιό τnς Παναγίας είναι ένα κομμάτι της ιστορίας του χωριού μας. Στο υπέρθυρο, σε εντοιχισμένη πέτρα, είναι ανάγλυφη η χρονολογία 1920. Με τους σεισμούς του 1953 ρηγματώθηκαν οι χοντροί πέτρινοι τοίχοι του, στα αμέσως επόμενα χρόνια επισκευάστηκε το κτίριο και εγκαταστάθηκε μηχανοκίνητο Ελαιοτριβείο υπό του Νικολάου Αριστείδου Λιοσάτου, το οποίο λειτούργησαν με τα λιθάρια οι αδελφοί Νικόλας και Δημήτρης Φραγκιάς, ελαιοτριβείς (τότε το δικό τους λιτρουβιό λειτουργούσε ως μύλος για στάρι).
Στις 19 Δεκεμβρίου 1963 το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο της Eνoρίας Φραγκάτων -δηλαδή ο lερέας Γεράσιμος Ιωάννου Γαρμπής και οι Επίτροποι Δημήτρης Γερασίμου Τζάκης (Μπούζας), Σπυρίδων Κωνσταντίνου Τζάκης (Πουτσίτας) και Διονύσης Γερασίμου Φαμπιάτος (Tσίπoς)- νοίκιασε με μισθωτήριο συμβόλαιο για 50 έτη (1963-2013) το οίκημα του λιτρουβιού στην ομόρρυθμο εμπορική εταιρεία «Ηλεκτροκίνητον Ελαιοτριβείον Νικολάου Φραγγιά και Σία O.Ε.», η οποία είχε μόλις συσταθεί επί τούτω, συστάθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1963, με έδρα το χωριό Φραγκάτα.

Το ετήσιο μίσθωμα ήταν 12% από τα καθαρά κέρδη σε λάδι.
Στην ως άνω εταιρεία είχαν συνεταιριστεί οι εξής χωριανοί: Αδελφοί Φραγκιά, Νικόλας και Δημήτρης Αδελφοί Γαρμπή, Παναγής και Χριστόφορος, του Διονύση (Πινιατώρου) Αδελφοί Τζάκη, Βαγγέλης και Νικόλας, του Σταύρου Κολαΐτη Ανδρέας του Διονύση Κουρούκλης Χριστόφορος του Παναγή Λιοσάτος Νικολής του Αριστείδη Νεόφυτος Σπύρος του Αγγελή Τζάκης Νικόλας του Γεράσιμου (Μαράνος).
Διαχειριστές και εκπρόσωποι της εταιρείας ήσαν ο Νικόλαος Γερασίμου Τζάκης και ο Παναγής Διονυσίου Γαρμπής. O Χριστόφορος Γαρμπής, που ήταν και υπάλληλος στο Αργοστόλι, έκανε τον γραμματικό, ο Χριστόφορος Κουρούκλης, γείτονας στο λιτρουβιό, άνοιγε από τη νύχτα ακόμη και ειδοποιούσε τους χωριανούς με μια χάλκινη κορνέτα ή με έναν κόχυλα.
Τότες έπαιρναν τις ελιές από το ρωγό που είχε κάθε παραγωγός, τις τσουβαλιάζανε και τις μετέφεραν στο λιτρουβιό, τον μεταφορέα με το φορτηγό αυτοκίνητο έκανε ο Παρασκευάς Τζάκης του Διονύση. Όλοι αυτοί οι χωριανοί τους οποίους ονοματίσαμε, τώρα είναι πεθαμένοι.
Το Λιτρουβιό τnς Παναγίας έγινε το πιο σύγχρονο τnς περιοχής, είχε πλυντήριο του ελαιόκαρπου, σπαστήρα, μαλακτήρα, τουβαέλια στρογγυλά που γέμιζαν αυτόματα με ελαιόμαζα, υδραυλικό πιεστήριο.
Τον διαχωριστήρα μάρκας ΝΤΕΛΑΒΑΛ είχαν φέρει οι αδελφοί Φραγκιά από το δικό τους λιτρουβιό. Τα μηχανήματα αυτά τώρα βρίσκονται αχρηστεμένα μέσα στο ερείπιο.
Tiς δυο πρώτες χρονιές λειτούργησαν το ανακαινισμένο Λιτρουβιό με γεννήτρια, στη συνέχεια με ηλεκτρικό ρεύμα που τότε ήρθε για πρώτη φορά. Τα σπίτια του χωριού Φραγκάτα ηλεκτροδοτήθηκαν λίγο – λίγο μέσα στη δεκαετία του 1960, το ένα μετά το άλλο.
Περί τα μέσα της δεκαετίας του 1970 το Λιτρουβιό έκλεισε και έκτοτε αφέθηκε στην τύχη του, μέχρι που λίγο – λίγο έφτασε στην σημερινή κατάντια.
Έχει γίνει καταφύγιο αρουραίων, ακόμη και κουναβιών, τo μεγαλύτερο μέρος τnς στέγης σωριάστηκε το χειμώνα του 2014-2015 και με τις λαμαρίνες που ξεκολλάει από την εναπομένουσα στέγη ο δυνατός άνεμος γίνεται και επικίνδυνο.
(1) Μετά την κατάρρευση της στέγης στις αρχές του 2015 τρεις οικογένειες γειτόνων έκαμαν αναφορά για κατεδάφιση του ερειπωμένου λιτρουβιού και την υπέβαλαν στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο Φραγκάτων, η αναφορά διαβιβάστηκε στην Επισκοπή στο Αργοστόλι αλλά ως τώρα δίχως αποτέλεσμα. Από ό,τι μαθαίνουμε, η υπόθεση βρίσκεται στην Πολεοδομία, δεν έχει δώσει άδεια κατεδάφισης. Αλλά εάν κρίνεται ότι έχει το κτίσμα αρχαιολογική αξία, τότε ας αναστυλωθεί, μια καλή ιδέα είναι να γίνει Αγροτικό Μουσείο. Εάν όμως κρίνεται ότι δεν έχει αρχαιολογική αξία τότε πρέπει να κατεδαφιστεί, δεν μπορεί να παραμένει έτσι και να ερειπώνεται συνεχώς.
Oι χωριανοί γκρινιάζουν γι’ αυτήν την αθλιότητα, οι περαστικοί στην πολυσύχναστη επαρχιακή οδό βλέπουν το ερείπιο, αλλά ουδείς φορέας κινητοποιείται, αδρανούν όλοι οι υπεύθυνοι:

* Το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο τnς Eνoρίας Φραγκάτων.
Ιδιοκτησία της Eνoρίας είναι το οικόπεδο και το κτίριο, άρα ο εφημέριος Ιερέας και οι Επίτροποι έχουν τον πρώτο λόγο και την κύρια ευθύνη. Το οικόπεδο, έκτασης άνω του ενός στρέμματος, είναι σε κεντρικότατη θέση του χωριού με πρόσοψη στην επαρχιακή οδό.

* Το Τοπικό Συμβούλιο τnς Δημοτικής Κοινότητας Oμαλών. (2)

* Oι αρμόδιοι στο Αργοστόλι. (3)

Είναι αυτονόητο ότι τα μηχανήματα του Λιτρουβιού της Παναγίας έχουν σκουριάσει εντελώς και ίσως είναι κατάλληλα μόνο για μουσειακή έκθεση αφού βέβαια καθαριστούν, ειδάλλως θα πωληθούν πλέον για παλιοσίδερα.
Αλλά πέραν από την ιστορική ή μη αξία του Λιτρουβιού τnς Παναγίας, η ελαιοκαλλιέργεια στα Φραγκάτα και σε όλη την περιοχή Oμαλών ανθεί, δεκάδες χιλιάδες νέα ελαιόδεντρα έχουν φυτευτεί κατά την χρονική περίοδο μετά τouς σεισμούς του 1953 μέχρι σήμερα. Ήδη γενικεύεται και η συλλογή του ελαιόκαρπου με μηχανικά μέσα, απλουστεύεται έτσι η πιο επίπονη και χρονοβόρα εργασία τnς ελαιοκαλλιέργειας. Εκείνο που λείπει στα Φραγκάτα, αλλά και σε όλα τα Oμαλά, είναι μια σύγχρονη επιχείρηση ελαιοτριβείου που θα κάνει και τυποποίηση και εμπορία ελαιολάδου.
Το Λιτρουβιό και τυποποιπτήριο ελαιόλαδου στα Oμαλά είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση, αποτελεί ζωτική ανάγκη για την αγροτική κοινωνία της περιοχής. Ένα τέτοιο έργο καλά θα ήτανε να γίνει συνεταιριστικά, δηλαδή κάτι αντίστοιχο με το Συνεταιρισμό Παραγωγών Ρομπόλας, ο oπoίoς με το οινοποιείο του στα Oμαλά και με την εμπορία κρασιού που κάνει έδωσε νέα ώθηση στην αμπελοκαλλιέργεια των γύρω χωριών και συνέβαλε να παραμείνουν κάποιοι άνθρωποι στον τόπο xovς.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Μια λαμαρίνα από τη στέγη του Λιτρουβιού της Παναγίας πετάχτηκε πέρυσι με δυνατό αέρα και έσπασε το παράθυρο του σπιτιού του γείτονα Παναγή Κουρούκλη του Χριστόφορου. Άλλη έφτασε στην άλλη μεριά του δρόμου, στο σπίτι του αείμνηστου Σπύρου Τζάκη.
1. Το Τοπικό Συμβούλιο της Κοινότητας ποιες ενέργειες έχει κάνει επί του θέματος αυτού; Πρόεδροε είναι τώρα ο χωριανός Διονύσης Ευαγγέλου Κουταβάς.
2. Η Πολεοδομία, η Αρχαιολογία και η Επισκοπή. Δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε που ακριβώς έχει κολλήσει το ζήτημα.

Nικ. Γ. Γαρμπής
(Από την εφ. «Τα Φραγκάτα»)

20160911_183140
Δύο φωτό από το Λιτρουβιό της Παναγίας στα Φραγκάτα. Απαράδεκτες εικόνες.

20160911_183229